مقدمه مولفین

بنام خداوند نیروى محکم( يَا ذَا الْقُوَّةِ الْمَتِينَةِ) {جوشن کبیر۲۳}

ونیرومندى که سستى نپذیرد ( قَوِيّا لا يَضْعُفُ ) { جوشن کبیر ۳۱}

      با مطالعه اندیشه اسلامی ، سیاسی امام خمینی(ره) بعنوان احیاگر اسلام ناب محمدی درمی یابیم که ایشان با اتکا بر مبانی اسلامی وبرمبنای تکلیف دینی با مقاومت در برابراستکبار جهانی به عنوان سمبل نظام ظالم جهانی درجهت نجات مظلومین و حاکم نمودن مستضعین برعالم در مقابل مستکبرین پای در میدان مبارزه گذارد وبا انفجارنور فجر ۵۷ (۱۹۷۹م)  ، پس از پیروزی انقلاب اسلامی بارقه ی امیدی در دل دیگر جنبشهای اسلامی درجهان ایجاد نموده و توانسته است تا معادلات جهانی را دستخوش تغییرات بنیادین نماید. این نوشتار با تبیین راهبرد مقاومت در اندیشه امام خمینی(ره) و تاثیر آن برجنبشهای اسلامی با مطالعه موردی جنبش مقاومت حزب ا… لبنان می باشد. از آنجایی که منابع زیادی دراین خصوص موجود نبوده بیشتر به بررسی تطبیقی فرمایشات و نامه های حضرت امام خمینی(ره) در خصوص راهبرد مقاومت و تاثیر این اندیشه بر جنبش ها اسلامی بخصوص جنبش مقاومت حزب ا… لبنان پرداخته می شود. این نوشتار ؛ تحولات منطقه ای انقلاب اسلامی وراهبرد ارائه شده با اندیشه امام خمینی(ره) تبیین کرده وتاثیرات این تفکر را درجنبشهای اسلامی معاصر را روشن می سازد بخصوص درباره نخستین مکان عملی در کشورهای اسلامی یعنی جنبش مقاومت حزب الله که با تاثیرپذیری بسیارزیادی ازتفکر وراهبرد مقاومت به پیروزی های خارق العاده ای دربرابر دشمن واحد جهان اسلام- اسرائیل غاصب  دست یافت.آنان بادرک صحیح ازموقعیت ولایت فقیه درجهان اسلام و نوع نگاه عقیدتی به رهبری امام خمینی(ره) ودرادامه امام خامنه ای (مدظله العالی)توانستند با بکارگیری راهبرد مقاومت باعث ایجاد بارقه های امید درجهان اسلام وتمایل ملل مسلمان به این راهبردشدند.

براین اساس ، فصول زیر تدوین و تقدیم گردیده است:

• در فصل اول، راهبرد مقاومت دراندیشه سیاسی اسلام ارایه شده است
• در فصل دوم، صدور انقلاب اسلامی و جنبشهای اسلامی تبیین شده است.
• در فصل سوم، تاثیر راهبرد مقاومت انقلاب اسلامی بر جنبش های اسلامی منطقه تشریح شده است.
• در فصل چهارم، تاثیر راهبرد مقاومت انقلاب اسلامی بر جنبش حزب ا… لبنان بیان گردیده است

بابت نواقص احتمالي آن پوزش خواسته و پذيراي نظرات و ديدگاه‎هاي صاحب نظران بوده و اميدواریم که بتواند راهگشاي متخصصان وصاحب نظران اين حوزه و علاقمندان گرامي واقع گردد.

مهدی خان احمدی

                                 سید جواد هاشمی فشارکی

                                         بهار ۱۴۰۰

فهرست مطالب

عنوان                       صفحه

چکیده……………………….. ۱

پیشگفتار……………………..۱

فصل اول : راهبرد مقاومت دراندیشه سیاسی اسلام ۸

۲-۱- مقدمه. ۹

۲-۱-۱- چیستی مقاومت… ۹

۲-۱-۲- مقاومت در آموزه های اسلامی.. ۱۰

۲-۱-۳- استكبار در اصطلاح اسلامی و توحیدی.. ۱۳

۲-۱-۴- راهبرد مقاومت ازدیدگاه اندیشمندان اسلامی معاصر. ۱۴

۲-۱-۴-۱- آیت ا… ميرزا حسن شيرازی.. ۱۴

۲-۱-۴-۲- سيد جمال الدین اسدآبادی.. ۱۵

۲-۲- راهبرد مقاومت دراندیشه امام خمینی(ره) ۱۶

۲-۲-۱- استکبارستیزی از نظر امام خمینی(ره) ۱۶

۲-۲-۲- مهمترین شاخصه های استکبارستیزی ازدیدگاه امام خمینی(ره) ۱۸

۲-۲-۲-۱- الهی بودن ظلم ستیزی.. ۱۹

۲-۲-۲-۲- سازش ناپذیری.. ۱۹

۲-۲-۲-۳- دائمی بودن. ۲۰

۲-۲-۲-۴- تهاجمی بودن. ۲۱

۲-۲-۲-۵- تکلیف گرایی و شکست ناپذیری.. ۲۲

۲-۲-۲-۶- مبارزه بر دوش مستضعفین و توده‌های ملت… ۲۲

۲-۲-۲-۷- مبارزه با تمام قوا ۲۳

۲-۲-۲-۸- مبارزه تا نابودی کامل.. ۲۴

۲-۳- مقاومت در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) ۲۵

۲-۴- مقاومت و تکلیف گرایی.. ۲۷

۲-۵- مقاومت و دشمن شناسی.. ۲۸

۲-۶- مقاومت و وحدت گرایی.. ۲۹

۲-۷- منابع دریافت راهبرد مقاومت… ۲۹

۲-۸- بازخوانی رابطه دین و سیاست… ۳۱

۲-۹- احیای گفتمان و ادبیات دینی.. ۳۳

۲-۱۰- فراتر از ملی گرایی.. ۳۵

۲-۱۱- اصل صدور انقلاب… ۳۸

۲- ۱۲- اصل نه شرقی؛ نه غربی.. ۳۹

۲-۱۲- قطع امید از سازمانها و نهادهای بین المللی.. ۴۰

۲-۱۳- تبیین ماهیت، اشکال و اخلاق مقاومت… ۴۱

۲-۱۴- وحدت جبهه مقاومت… ۴۳

فصل دوم: صدور انقلاب اسلامی و جنبشهای اسلامی.. ۴۵

۳-۱- مفهوم و ضرورت صدور انقلاب… ۴۶

۳-۲- دیدگاه امام‌خمینی(ره) در خصوص صدور انقلاب… ۴۷

۳-۳- جهان اسلام محمل اصلی پیام انقلاب اسلامی.. ۴۸

۳-۴- امام خمینی(ره) و جنبش های اسلامی معاصر. ۴۸

۳-۵- نماد سازی انقلاب اسلامی برای جنبش‌های اسلامی.. ۴۹

۳-۶- موضوع گیری های امام خمینی(ره) درباره اسراییل و فلسطین.. ۵۰

۳-۷- تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر جنبش های سیاسی معاصر. ۵۰

۳-۸- تاثیرپذیری جنبش های اسلامی از انقلاب اسلامی.. ۵۱

۳-۹- بسترهای تاثیرپذیری جنبش های اسلامی از انقلاب اسلامی ایران. ۵۲

۳-۹-۱- ایده واحد  ۵۳

۳-۹-۲- رقیب یکسان. ۵۳

۳-۹-۳- آرمان مشترک.. ۵۳

۳-۹-۴- وحدت گرایی.. ۵۴

۳-۹-۵- مردم مداری.. ۵۵

۳-۱۰- انقلاب اسلامی و روح مقاومت در جنبشهای اسلامی.. ۵۶

فصل سوم :  تاثیر راهبرد مقاومت انقلاب اسلامی بر جنبش های اسلامی منطقه

۳-۱۱- تاثیرانقلاب‌اسلامی بر كشورهای دیگر در طول ‌سی ‌سال. ۵۸

۳-۱۲- پذیرش اسلام مبارز و اندیشه مقاومت… ۵۹

۳-۱۳- راهبرد مقاومت و مبارزه مردم فلسطین.. ۶۰

۳-۱۴- حضور اسلامگرایان در ترکیه. ۶۱

۳-۱۵- تاثیر انقلاب اسلامی بر سوریه. ۶۲

۳-۱۶- راهبرد مقاومت در افغانستان. ۶۳

۳-۱۷- بررسی جنبش اخوان المسلمین.. ۶۵

۳-۱۸- بررسی جنبش حماس… ۷۳

فصل چهارم: تاثیر راهبرد مقاومت انقلاب اسلامی بر جنبش حزب ا… لبنان. ۸۴

۴-۱- انقلاب اسلامی و صحنه سیاسی لبنان. ۸۵

۴-۱-۱- سیاست ها ۸۵

۴-۱-۲- اهداف   ۸۷

۴-۲- مقاومت اسلامی حزب ا… لبنان. ۸۹

۴-۲-۱- برنامه ریزی برای انضمام جنوب لبنان به اسرائیل.. ۸۹

۴-۲-۲- شکل گیری مقاومت اسلامی.. ۹۱

۴-۲-۳- اعلام موجودیت مقاومت اسلامی.. ۹۳

۴-۲-۵- حزب ا…، نوک پیکان مقاومت… ۹۵

۴-۲-۶- اعلام موجودیت حزب ا… ۹۶

۴-۲-۷- مانیفست و نوع رهبری.. ۹۸

۴-۲-۷-۱- سید عباس موسوی.. ۹۹

۴-۲-۷-۲- سید حسن نصرا… ۱۰۱

۴-۲-۸- ایدئولوژی و استراتژی.. ۱۰۴

۴-۳- حضور مستقیم ایران در لبنان. ۱۰۴

۴-۴- شاخصه ‌های مشترک انقلاب اسلامی و حزب ا… ۱۰۵

۴-۴-۱- جهان شمولی.. ۱۰۵

۴-۴-۲- احیاگری   ۱۰۶

۴-۴-۳- عدم تأکید بر گرایشات فرقه ای.. ۱۰۶

۴-۴-۴- اجرای شریعت اسلامی.. ۱۰۶

۴-۴-۵- عدم جدایی دین از سیاست… ۱۰۶

۴-۴-۶- اعتقاد به ولایت فقیه. ۱۰۷

۴-۴-۷- محوریت روحانیت در عمل سیاسی.. ۱۰۷

۴-۴-۸- بهره گیری کامل از نمادهای اسلامی.. ۱۰۸

۴-۵- تأثیر تحولات و تطورات انقلاب اسلامی بر حزب ا… ۱۰۸

۴-۶- مؤلفه های اصلی تأثیرپذیری حزب ا… از انقلاب ایران. ۱۱۰

۴-۶-۱- ولایت فقیه و رهبری امام خمینی(ره) ۱۱۲

۴-۶-۲- محوریت روحانیت در عمل سیاسی.. ۱۱۳

۴-۶-۳- ادبیات سیاسی و روش های تبلیغاتی.. ۱۱۴

۴-۷- عوامل پیروزی حزب ا… بر رژیم اشغال گر قدس چه بود؟. ۱۱۵

۴-۸- حزب ا… لبنان پس از پیروزی در جنگ با اسرائیل.. ۱۲۱

۴-۹- عملکرد حزب ا… در برابر اسرائیل.. ۱۲۴

۴-۱۰- عوامل موفقیت حزب ا… ۱۲۵

۴-۱۰-۱-وحدت و انسجام تشکیلاتی.. ۱۲۵

۴-۱۰-۲- هوشمندی و صداقت رهبری.. ۱۲۶

۴-۱۰-۳- حمایت های ایران از حزب ا… لبنان. ۱۲۶

۴-۱۰-۴- قدرت نرم، رمز پیروزی.. ۱۲۷

۴-۱۱- عمق تأثیرپذیری از اندیشه مقاومت و شخصیت امام خمینی(ره) ۱۲۷

منابع و مأخذ. ۱۳۷

پیشگفتار

اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) به عنوان زیباترین اندیشه سیاسی معاصر، منشاء تحولات اساسی در جهان معاصر، درخورتوجه و تامل بسیار است و بی گمان دوست ودشمن نمی توانند از کنار آن بی تفاوت بگذرند، زیرا که این اندیشه، تحولات شگرفی درعرصه سیاست وحکومت ومناسبات و روابط بین المل ایجاد کرده است.

اندیشه امام خمینی(ره) افق هایی را گشود ه است که پیش از آن چنین تحولاتی ناممکن می نمود و فقط در سیره پیامبر اعظم(ص) و امامان معصوم(ع) قابل تعریف بود.

با مطالعه سیره وسلوک مبارزاتی امام خمینی(ره) درمی یابیم که ایشان با احساس تکلیف دینی بسیار بالا وتوکل به خدای باری تعالی وتکیه برپشتوانه آحاد مردم پای درراه مبارزه با طاغوت زمان خود نهاد.

برای همراه کردن مردم در مقابله با حکومت طاغوت ورژیم ستمشاهی نیازاست تا رهبر انقلاب از کلید واژه هایی که بتواند شورآفرین واقناع کننده باشد استفاده کند وازطرفی مشروع ومقبول واقع گردد لذا ازکلیدواژه مقاومت استفاده کرد وازآنجاییکه این راهبرد برگرفته از متن اسلام ومطابق با روحیه عدالت طلبی ونفی بردگی که درنهاد همه انسانهای آزاده یافت می شود بود خیلی زود با سرشت گم شده مردم ارتباط برقرارکرده ومنجربه انقلاب عمومی گردید وسیل خروشانی از اراده های تازه شکفته شده ازملت که توسط نفس مسیحایی امام درخیابانها جاری نمود به طوریکه این ملت دیگر ازگلوله های توپ وتانک نمی هراسیدند ودربرابر گارد ویژه شاهنشاهی صحنه های زیبا وبه یادماندنی ازمقاومت اسلامی را به تصویر کشیدند.

ملت رنج کشیده ایران که سابقه اشغال توسط انگلیس وروس ومتفقین و… را درتاریخ خود داشته وهمواره جزء عقب نگهداشته ترین ملتها بوده است به یکباره چه جهشی پیداکرده است که اینگونه درمقابل ژاندارم منطقه و رژیمی که امید آمریکا واسرائیل درخاورمیانه بود و به عنوان بازوی نظامی استکبارجهانی درمنطقه غرب آسیا محسوب می شد ایستاد و به چیزی جز نابودی این رژیم  راضی نشد؟

قطعا ایران درمسیرتاریخ با حرکتهای انقلابی زیادی چون مشروطیت ونهضت جنگل و… مواجه گردید ولی به دلایل مختلف چون ضعف رهبری و دخالت قدرتهای خارجی و نیزعدم پشتیبانی ملت از نهضت و نیزایجاد انشعاب واختلاف دربین انقلابیون و… با شکست مواجه گردید ولیکن انقلاب اسلامی با رهبریت امام خمینی(ره) وبیداری مردم درمسیری قرارگرفت که الگویی برای دیگر ملتهای رنج کشیده که زیر یوق حکومتهای جائربه سرمی بردند، گردید.

انقلابی که با شعار نه شرقی ونه غربی با نفی تئوریها ونظریه های مرسوم انقلاب دارای گفتمانی نو بوده وبدون تکیه به شرق وغرب گفتمان اسلام خواهی را دردنیا ارائه نموده است وتئوری پردازاین حرکت عظیم، روحانیت مبارز ومعتقد به اسلام سیاسی با کلید واژه مقاومت دربرابر استکبارجهانی حتی به قیمت ازدست دادن جان ومال وفرزندان است که برگرفته از نهضت وحماسه حسینی می باشد. تابحال این واژه مورد تحقیق ونگاه محققین ونویسندگان قرارنگرفته است وازآنجاییکه درنظر امام راحل این انقلاب داعیه حکومت جهانی دارد توجه به این راهبرد می تواند چراغ راه انقلابیون وتئوری پردازان انقلاب درراه جهت دهی وسوق دهی مردم ونخبگان جامعه مسلمان به سمت شکست استکبارجهانی باشد.

ازآنجائیکه استفاده از الگوهای متعدد درراستای انتقال هرچه بهتر مفاهیم، یک عرف پذیرفته شده درمباحث علمی است لذاجنبش حزب ا… لبنان بعنوان یک مدل که اندیشه مقاومت را ازگفتار و رفتار امام خمینی(ره) آموخته وبه منصه عمل گذارده است معرفی ومورد بحث وبررسی قرارمی گیرد.

با نگاه به ریشه های پیدایش ونوع مبارزه جنبش حزب ا… ومدل مبارزه آنها قبل از الگوگیری از این گفتمان وبعدازآن متوجه می شویم که پذیرفتن این نوع مبارزه ازسال۲۰۰۰ میلادی وخروج اسرائیل از جنوب لبنان برای حزب ا… موفقیتهای زیادی به ارمغان آورده است.(اسدالهی،۱۳۷۹: ۴۵)

با نگاهی به اوضاع سیاسی لبنان درمی یابیم که تا قبل از رفتن امام موسی صدر از ایران طوایف شیعی در معادلات لبنان جایگاهی نداشتند و امام موسی صدر بعنوان منجی شیعیان لبنان آنها را در تشکیلات سیاسی، نظامی و اجتماعی سامان داد. تشکیل مجلس اعلای شیعیان لبنان، حرکه المحرومین و جنبش امل محصول حضور امام موسی صدر در لبنان بود که متاسفانه ایشان یک سال قبل از انقلاب اسلامی در لیبی ناپدید شد. پس از ناپدید شدن امام موسی صدر جنبش امل که در ورطه ای از ناامیدی بود با پیروزی انقلاب اسلامی و حمایتهای نظام جدید در ایران جان تازه گرفت.

هر چند تاثیر اندیشه مقاومت امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی ایران در لبنان باعث ظهور دولتی اسلامی در لبنان مانند ایران نشد ولی ظهور حزب ا… لبنان که تحت تاثیر مستقیم این اندیشه پا به عرصه لبنان گذاشت نشانه بارز تاثیر راهبرد مقاومت در لبنان است. هر چند شیعیان لبنان بخاطر روابط دیرینه با ایران علاقمند به ایران و حکومت اسلامی بودند ولی غیر از اشتراک مذهبی فقر، ضعف و ستم روا شده بر شیعیان نیز در این تاثیر پذیری قابل توجه است. در لبنان که کشوری طایفه ای است شیعیان جایگاهی نداشتند نشان دادیم که در اثر تلاش های امام موسی صدر و انقلاب ایران هم اکنون در لبنان گروههای شیعی نقش بسزا و تعیین کننده ای دارند.

حزب ا… که در اوایل دهه ۸۰ تاسیس شد در مبارزه با اسرائیل به پیروزی های مهمی دست یافت که نمونه آخر آن در جنگ ۳۳ روزه و آزادی برخی اسرا را می‌توان نام برد به شدت متاثر از اندیشه مقاومت امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی ایران است. این حزب پس از ایفای نقشی مهم در مبارزه با اسرائیل در ابعاد قانونگذاری با شرکت در انتخابات پارلمان و انتخابات شوراهای شهر و روستا به ایفای نقش در وجوه سیاسی و اجتماعی پرداخت. حزب ا… انواع خدمات را به مردم لبنان ارائه داده و به تبلیغ مبارزه با اسرائیل (دشمن شماره یک جهان اسلام) می پردازد. بطور کلی تاثیر انقلاب ایران و اندیشه مقاومت را مشخصاً می توان در امور زیر بین مسلمانان لبنان بویژه شعیان مشاهده کرد :

الف : تقویت حرکتهای اسلامی و تقویت جایگاه ضعیف شیعیان در بین طوایف لبنان

ب : ایجاد گروه جدید رادیکال حزب ا… در عرصه سیاسی مبارزاتی لبنان

ج : سعی در تشکیل حکومتی در لبنان که بدنبال منافع اکثریت باشد با ایجاد روابط با دولت لبنان و سفرهای مقامات دو کشور و استفاده از بازوی حزب ا… و دیگر گروههای تاثیر پذیر در این راستا.

امروزه تاثیر انقلاب اسلامی و اندیشه مقاومت در رهبری حزب ا… لبنان حتی در سطوح ظاهری آن نیز نمایان است، تعداد زیادی از تصاویر امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری در نقاط مختلف لبنان به چشم می خورد و برروی دیوارها عکس شهدایی که در راه مبارزه با اسرائیل جان خود را از دست داده اند به چشم می خورد. فرجام سخن اینکه انقلاب اسلامی ایران و اندیشه مقاومت در لبنان بویژه بین گروههای مسلمان شیعه تاثیر شگرف و تعیین کننده ای بجا گذاشته و حزب ا… را در صدر اخبار خاورمیانه نشانده است. در اخبار خاورمیانه همیشه نام حزب ا… لبنان به چشم می خورد گروهی که هم از لحاظ ایدئولوژیکی، تشکیلاتی و هم عملکردی وابسته و متاثر از اندیشه مقاومت امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی ایران است.

یکی از مهمترین مشخصه های اندیشه مقاومت که امام خمینی(ره) مطرح کردند، دشمن شناسی ایشان می باشد که برگرفته از آیه ۱۲۰ سوره بقره است:

وَ لَنْ تَرْضَى عَنْکَ الْیهُودُ وَ لاَ النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ قُلْ إِنَّ هُدَى ا… هُوَ الْهُدَى وَ لَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَ الَّذِی جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَکَ مِنَ ا… مِنْ وَلِی وَ لاَ نَصِیرٍ؛ هرگز یهود و نصاری از تو راضی نخواهند شد، (تا به طور کامل، تسلیم خواسته‌های آنها شوی، و) از آیین (تحریف یافته) آنان، پیروی کنی. بگو: «هدایت، تنها هدایت الهی است!» و اگر از هوی و هوسهای آنان پیروی کنی، بعد از آنکه آگاه شده‌ای، هیچ سرپرست و یاوری از سوی خدا برای تو نخواهد بود.

وجود این مشخصه نیز در حزب ا… لبنان کاملاً مشخص است و می توان گفت که همین عامل باعث شکل گیری اندیشه مقاومت و در پی آن مبارزه و پیروزی حزب ا… در برابر اسرائیل شده است.

با نگاهي اجمالي به تئوريهاي روابط بين الملل و واقعيت هاي موجود در آن، مي توان دريافت که محور اساسي آنها بر پايه ماترياليسم است و قدرت آنها بر اساس عناصر مادي و فيزيکي دولتها تجزيه و تحليل شده است. اما نهضت هاي اسلامي جهان، عمدتاً مبناي فکري و فلسفي دارند و مبتني بر تجزيه و تحليل هاي رئاليستي از قدرت نيستند؛ از اينرو، آنها دين را ضرورتي انکارناپذير براي کل بشريت مي دانند و آن را به تمام جهانيان عرضه مي کنند.

جنبش هاي اسلامي با اتکا به دين در تمامي مراحل مبارزاتي، اين نکته را اثبات کردند که دين- به عنوان يک منبع قدرت سياسي و اجتماعي- در جهان ناشناخته مانده است. تاثير چنين امري، فرو ريختن مباني ماترياليستي و تجزيه و تحليل قدرتهاي سياسي جهان بود.(پاشاپور، ۱۳۸۲ : ۱۵۷)

از آنجا که مهمترين ويژگي انقلاب اسلامي ايران، ماهيت فکري و فرهنگي آن است، واکنش خصمانه استکبار جهاني در مقابل آن نيز قابل توضيح است.

در واقع آنچه مايه هراس و نگراني آنهاست، فکر جديد، انسان جديد و مناسبات انساني- معنوي جديدي است که انقلاب اسلامي، مطرح کرده است و اين تفکر ارتباط مستقيمي با اسلام شيعي(عنصرمذهب)(شفیعی فر، ۱۳۷۸ : ۳۶۲) دارد. اسلام شيعي با داشتن مجموعه اي از ايده ها و نگرشهاي اعتقادي، ارائه دهنده يک ايدئولوژي اسلامي براي تعالي انسان و حرکت او بسوي کمال حقيقي است. اين سعادت و کمال- برخلاف وعده ايدئولوژي هاي مادي- نمي تواند صرفاً اهداف دنيوي و مادي گروه يا قشري خاص را در برگيرد، بلکه مبتني بر اهداف دنيوي و ديني تمام جامعه بشري است.(امرایی، ۱۳۸۲: ۵۵) از اينرو، اينگونه ايدئولوژي مسلما ايدئولوژي هيمنه طلب غرب را به چالش خواهد کشاند.

در قرن حاضر، شاخص قدرت رهبري کشورها ديگر قدرت نظامي نيست؛ زيرا در حال ورود به عصري هستيم که نزاع مستقيم- که نيازمند نيروهاي نظامي است- فرصت بروز پيدا نخواهد کرد. اين تحولات، قطعاً باعث افزايش اهميت مسائل انساني خواهد شد و فاکتورهاي جديد، روش ما را در ارزيابي و اندازه گيري موقعيت هاي ژئوپليتيکي تعيين خواهد نمود.(صفحی، ۱۳۸۰ : ۴۶)

تا پيش از انقلاب اسلامی ايران به رهبری امام خمینی(ره) و طرح راهبرد مقاومت و مبارزه از سوی ایشان، دين اسلام تنها يک ايدئولوژي مذهبي محسوب مي شد؛ اما انقلاب اسلامی ايران، جنبه هاي بالقوه سياسي آن را به فعليت درآورد و تفکر شيعي با انسجام ساختاري خود و محوریت مقاومت و استکبارستیزی در ايران نشان داد که توانايي ايجاد حکومتی الهی را براساس ارزشهای ناب اسلام محمدی(ص) دارد. اين توانايي باعث شد که بسياري از نهضت هاي رهايي بخش، بويژه در آسيا و آفريقا، توجه خود را به ايران و ايدئولوژي اسلام معطوف کنند.

توجه جنبش هاي آزاديبخش، کشورها و شخصيت هاي اسلامي به نقش پرتوان اسلام در صحنه سياسي باعث شد که ژئوپليتيک کشورهايي که از جمعيت يا اکثريت مسلمان برخوردار بودند در نگرشي مجدد ارزيابي شود. اين امر از آنجا اهميت داشت که پيوستگي جغرافيايي و جايگاه خاص اين کشورها- به لحاظ دسترسي به عظيم ترين منابع نفتي- خودنمايي مي کرد و پديده اي بنام جهان اسلام را مطرح مي ساخت.(همان:۷۲)

با توجه به مطالب فوق، سعي ما بر اين بوده است تا به اهميت ايدئولوژي تشيع و بویژه اندیشه مقاومت بپردازيم. عاملي که مبناي خودآگاهي و بيداري در انقلاب ايران و ساير جنبش هاي اسلامي منطقه شد.

تحولات هر جامعه، به شدت متاثر از انديشه و اعتقادات حاکم برآن جامعه است. از اينرو، براي بررسي تحولات اجتماعي، سياسي و تاريخي هر جامعه و پيروان هر دين و مکتبي بايد در درجه اول به ويژگي آن مکتب بپردازيم؛ و سپس به استنباط و طرز تلقي پيروان مکتب از آن توجه کنيم؛ زيرا آنها هستند که براساس اعتقادات و باروهايشان تاريخ و جامعه خود را مي سازند.(مسجد جامعی،۱۳۶۱ : ۴۴)

بنابراين شناخت انقلاب اسلامي ايران- که هويتي شيعي دارد- بدون شناخت دو امر ميسرنيست؛ اول، ايدئولوژي تشيع، دوم نقش امام خميني (ره) به عنوان ايدئولوگ اصلي انقلاب و اندیشه مقاومت و تفسيرهاي وي از آموزه هاي اسلامی شیعی.

ايدئولوژي، استنتاجي از يک جهان بيني است که مستقل و قائم به ذات نيست، ايدئولوژي به معناي دستورهاي کلي سياسي است که دانسته يا ندانسته بر مبناي فلسفه معيني قرار دارد و يک سيستم فکري سياسي را تشکيل ميدهد. اين سيستم، راهنماي عمل است و گروههايي از مردم در فعاليتهاي سياسي- اجتماعي خود از قواعد آن پيروي مي کنند.(شفیعی فر، ۱۳۷۸ : ۸۹)

در واقع، ايدئولوژي، استراتژي و تاکتيک هاي رسيدن به هدف را مشخص مي کند و به عبارتي، آيين نامه اجرايي مکتب فکري انقلاب است.(همان ،۹۰)

به اين ترتيب، مي توان گفت، ايدئولوژي نوعي نقشه و راهنما براي سياستمداران و کارگزاران است و کنش و رفتار آنها را هدايت مي کند. در راستاي ايدئولوژي، منازعات و جدالها حل ميشود، يا برعکس، شکل مي گيرد و يا گسترش مي يابد. همچنين به کمک آن، گذشته تفسير، زمان حال، توضيح وآينده، پي ريزي مي گردد و راهي انتخاب ميشود که از نظر ايدئولوژي مطلوب تر است.(عالم، ۱۳۷۳ : ۸۵-۸۴)

ميزان مقاومت يک ايدئولوژي- خصوصا ايدئولوژي انقلابي و پيکارجو- در برابر حوادث به ميزان تعهدش به اصول مفروضه، انسجام و هماهنگي دروني و توانايي اش در حل مشکلات و بن بست هاي جديد وابسته است.

بنظر مي رسد با توجه به نقش و اهميت ايدئولوژي در رفتار و کنش کارگزاران، تشيع ويژگي هاي ايدئولوژي انقلابي را داراست که توانست توسط ايدئولوگ انقلاب اسلامي هم نظم موجود را زير سوال ببرد و هم نظام مطلوب جديدي را- نه تنها براي ايران بلکه براي ساير کشورها- پي ريزي کند.(مسجدجامعی، ۱۳۶۹ : ۲۵۲)

با توجه به مطالب فوق الذکر می توان قوت ایدئولوژی اسلام و ظرفیت استکبارستیزی آن و دمیدن روح مقاومت و تأثیرگذاری بر جنبشهای اسلامی و حتی غیراسلامی را دریافت.

بنابراین بوضوح می توان علت تأثیر عمیق انقلاب اسلامی ایران و شخصیت امام خمینی(ره) واندیشه مقاومت ایشان را بر حزب ا… لبنان دریافت چرا که این جنبش هم اسلامی- شیعی بوده و هم اصل مترقی ولایت فقیه و اعلمیت حضرت امام(ره) و در حال حاضر جانشین به حق او امام خامنه ای مد ظله العالی را پذیرفته و اطاعت پذیری کامل دارد.

ايران در به ‌وجود آمدن حزب‌ا… نقش مهمي داشته است. در هنگام حمله اسراييل به لبنان در سال ۱۹۸۲، پانصد پاسدار انقلابي ايران براي تجهيز و توجيه نيروهاي مبارز، به دره بقاع فرستاده شدند. از سال ۱۹۸۲ تا ۱۹۸۵ حزب‌ا… هنوز يك سازمان يا حزب سياسي به معناي دقيق كلمه نبود. بيشتر همانند چتري عمل مي‌كرد كه هسته‌هاي پراكنده مقاومت در برابر تجاوزات اسراييل زير آن جمع مي‌شدند. از سال ۱۹۸۵ بود كه هسته‌هاي رهبري يك جنبش در آن شكل گرفت.

منابع و مأخذ

الف) کتب:

• قرآن کریم

اسپوزیتو، جان. ال(۱۳۸۲)، انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن. ترجمه محسن مدیر شانه چی، تهران:   ……مرکز بازشناسی اسلام و ایران.

اسد ا…ی، مسعود(۱۳۷۹)، از مقاومت تا پیروزی تاریخچه حزب ا… لبنان. تهران: موسسه مطالعات ……و تحقیقات اندیشه سازان نور.

اسد ا…ی، مسعود(۱۳۷۹)، از مقاومت تا پیروزی. تهران: مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر.

اسد ا…ی، مسعود(۱۳۸۲)، جنبش حزب ا… لبنان، گذشته و حال. تهران: پژوهشکده مطالعات ……راهبردی.

امرايي، حمزه(۱۳۸۲) ، انقلاب اسلامي ايران و جنبش هاي اسلامي معاصر. تهران: مرکز اسناد ……انقلاب اسلامي.

برغوثی، ایاد(۱۳۸۲)، سیری در اندیشه سیاسی حماس. ترجمه سید حسین موسوی، مرکز پژوهش ……علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.

پاشاپور، محمد (۱۳۸۲)، نهضت هاي اسلامي، بازيگران جديد نظام بين الملل. تهران: مطالعات ……انديشه سازان نور.

حشمت زاده، محمد باقر(۱۳۸۵)، تاثیر انقلاب اسلامی بر کشورهای اسلامی. تهران: سازمان ……انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

حشیشو، نهاد(۱۳۸۰)، احزاب سیاسی لبنان، مترجم سید حسین موسوی. تهران: مرکز مطالعات ……استراتژیک خاورمیانه.

حلبی، علی ‌اصغر(۱۳۸۲)، تاریخ نهضتهای دینی سیاسی معاصر. تهران: انتشارات زوّار.

خمینی، روح ا… (۱۳۶۴)، رساله توضیح المسائل. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

خمینی، روح ا… (۱۳۷۳)، ولایت فقیه. تهران: مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی(ره) (ره)، چاپ ……دوم.

خمینی، روح ا… (۱۳۷۸)، صحیفه نور. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینى(ره).

خمینی، روح ا…(۱۳۶۱)، صحیفه نور. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

دلشادتهرانی،مصطفی(۱۳۸۰)، عارض خورشید مقدمه ای براندیشه سیاسی امام خمینی(ره). تهران:انتشارات دریا.

ستاد ارتش(۱۳۱۲)، نظامنامه محاربه پیاده نظام. تهران: وزارت جنگ.

سجادی،عبدالقیوم(۱۳۷۸)،امام خمینی وجنبش های اسلامی. تهران:مجله علوم سیاسی.

سید بن طاووس، علی بن موسی(۱۳۸۶)، لهوف، ترجمه عباس عزیزی. انتشارات صلاه.

شرید، احمد(۱۳۸۲)، طالبان، زنان، تجارت مافیا و پروژه عظیم نفت، ترجمه نجله فندق. تهران: ……نشربقعه.

شفيعي فر، محمدرضا(۱۳۷۸)، درآمدي برمباني فکري انقلاب اسلامي. قم: نهاد نمايندگي مقام معظم ……رهبري در دانشگاهها.

شیخ صدوق، محمد بن علی ابن بابویه قمی(۱۳۵۴)، خصال، با ترجمه و شرح فارسی تحت نظر و ……بقلم آیت ا… كمره ای. تهران: نشر اسلامیه، چاپ ۶.

شیخ صدوق، محمد بن علی ابن بابویه قمی(۱۳۷۲)، عیون اخبار الرضا، ترجمه علی ‌اکبر غفاری. ……تهران: نشر صدوق.

صحفي، محمد(۱۳۸۰)، ژئوپليتيک فرهنگي و مسئله امنيت ملي. تهران: شمسا.

طباطبایی، سید محمد حسین(۱۳۷۴). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمدباقر موسوی ……همدانی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.

عالم، عبدالرحمن(۱۳۷۳)، بنيادهاي علم سياست. تهران: نشرني.

عنایت، حمید(۱۳۷۰)، سیری در اندیشه سیاسی عرب. تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم.

فراتی، عبدالوهاب(۱۳۷۸)، رهیافتی بر علم سیاست و جنبشهای اسلامی معاصر. مرکز جهانی علوم ……اسلامی.

عباسی فردویی، غلامعلی(۱۳۸۶)، تحریم تنباکو و مشروطیت (پیامدها و عبرت ها مشعلی فراروی ……ملت ایران). نشر زائر.

مجلسی، محمدباقر(۱۳۷۲)، بحارالانوار. تهران: انتشارات اسلامیه، چاپ سوم.

محمد خالد، عمر(۲۰۱۱ م)، المقاومه بین قیم الدین الوطنیه.

محمدی ری شهری، محمد(۱۳۶۲)، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی. قم: انتشارات ……دارالحدیث،.

محمدی، منوچهر(۱۳۸۵)، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ……اسلامی، چاپ اول.

مرکز مطالعات شیعه،  نگاهی به جنبش های اسلامی معاصر، مدیریت مطالعات سیاسی معاونت ……سیاسی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دردانشگاهها. بی تا.

مسجد جامعي، محمد(۱۳۶۱)، ايدئولوژي و انقلاب. تهران:الهدي.

مسجدجامعي، محمد(۱۳۶۹)، زمينه هاي تفکر سياسي در اسلام در قلمرو تشيع و تسنن. تهران: ……الهدي.

مطلق شقور، رفقه نبیل(۲۰۰۹م)، اثر حزب ا… فی تطویر فار المقاومه و اسالیبها فی المنطقه العربیه..نابلس، فلسطین: جامعه النجاح الوطنی.

معین، محمد(۱۳۸۱)، فرهنگ فارسی. تهران: بی نا.

مکارم شیرازی، ناصر(۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

موسی‌الحسینی، اسحاق(۱۳۷۵)، اخوان‌المسلمین بزرگترین جنبش اسلامی معاصر. ترجمه سید ……هادی خسروشاهی، تهران: انتشارات اطلاعات.

میشل، ریچارد(۱۳۸۶)، تاریخ جمعیت اخوان‌المسلمین از آغاز تا امروز. تهران: مرکز اسناد و تاریخ ……دیپلماسی.

 ب) نشریات:

خودروان، حسن(۱۳۸۰)،« اخوان المسلمین سمبل گفتمان دینی ایدئولوژیک رادیکال»، نشریه صدای عدالت،۲۲ مهر.

سجادی، عبدالقیوم(۱۳۷۸)، « امام خمینی(ره) وجنبشهای اسلامی »، مجله علوم سیاسی، شماره ۵٫

عتریسی، طلال، تحلیلگر لبنانی(۱۳۸۷)،« روز نامه کیهان»، (دوشنبه ۲۰ خرداد)، سال شصت و چهارم، شماره ۱۸۹۱۰۳٫

فاضلي نيا، نفيسه(۱۳۷۸)،«نشريه ۱۵ خرداد».قم شماره ۱۹٫

معراجی، حمید(۱۳۸۹)،«ویژه نامه قدرت نرم انقلاب اسلامی»، روزنامه کیهان، (یکشنبه۱۷بهمن)، شماره ۱۷۷۶۵٫

موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)(۱۳۸۹)،« سیاست خارجی و روابط بین الملل از دیدگاه امام خمینی(ره)»، تبیان ۲۸.

میرقادری، سید فضل ا…؛ کیانی،حسین(۱۳۸۸)، « بن مایه های مقاومت »،دانشگاه شیراز.

یوسفی‌اشکوری، حسن(۱۳۸۵)،« پیدایش و گسترش اخوان ‌المسلمین»، نشریه همبستگی،(۱۱مهر).

اینترنت:

پایگاه تبیان(۱۳۹۳)، مقاومت اسلامی حزب الله لبنان، قابل دسترسی در http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid

پایگاه شهید آوینی(۱۳۹۳)، نگاهی به زندگی سید حسن نصرالله، قابل دسترسی در http://www.aviny.com/occasion/Sayer/Hezbollah/87/Nasrollah/zendeginame%20nasrollah/zendeginameh.aspx

پرسمان اسلامی(۱۳۹۱)، عوامل پیروزی حزب الله بر اسرائیل چه بود؟، قابل دسترسی در http://islamquest.net/fa/ahkam/question

حسيني، سيد مرتضي(۱۳۹۳)، تأثير انقلاب اسلامي ايران بر حماس و حزب الله لبنان، قابل دسترسی در http://rasekhoon.net

رجایی فر، فروز(۱۳۹۰)،«تاملی در استراتژی و اصول مقاومت از منظر امام خمینی(ره)»،قابل دسترسی درhttp://www.edalatkhahi.ir

رنجبر، مقصود(۱۳۹۱)، حزب الله لبنان، تصویری دیگر از انقلاب اسلامی، قابل دسترسی در http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart

سعيدي، مهدي(۱۳۹۲)، حضرت امام(ره) و شاخصه‌هاي دکترين “استکباري ستيزي” ، قابل دسترسی در http://www.mwfpress.com/vdcceeqs.

شیرودی، مرتضی(۱۳۸۳)، انقلاب اسلامی ایران و جنبش‏های جهان اسلام، قابل دسترسی در http://www.siasi.porsemani.ir/content

صمدی، علی(۱۳۹۳)، تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر حماس و حزب‌الله لبنان، قابل دسترسی در http://www.irdc.ir

قاسمیان، علی(۱۳۹۳)، نقطه‌ی قوت حزب‌الله در برابر اسرائیل چیست؟، قابل دسترسی در    http://borhan.ir/NSite/FullStory/News/?Id

محمدي، عليرضا(۱۳۹۳)، مروري بر علل ونظريات انقلاب اسلامي، قابل دسترسی در http://www.siasi.porsemani.ir/node/

محمدی، منوچهر(۱۳۹۱)، بازتاب انقلاب اسلامي در جهان اسلام، قابل دسترسی در

http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID

محمدی،عبدا…(۱۳۹۱)،مقاومت اسلامی حزب ا… لبنان، قابل دسترسی درhttp://www.hizbollah.org

معراجي، حميد(۱۳۸۹)، شاخص‌هاي مشترک انقلاب اسلامي وحزب‌ا…لبنان، قابل دسترسی در http://www.khorasannews.com/News.aspx?type

تقدیم به:

• آنان که برای احیای اسلام ناب محمدی جانفشانی کرده اند
• مدافعان محور مقاومت ، به ویژه شهدای مدافع حرم
• همه ی سربازان خط مقاومت بویژه شهیدامت اسلام حاج قاسم سلیمانی
• به روح عرشی و ملکوتی بنیانگذاراندیشه ی مقاومت، امام خمینی(ره)
• رهبر محور جهانی مقاومت ، امام خامنه ای
• فاطمیون ، زینبیون ، حیدریون ، حزب الله ، انصار الله ، انصار و ….
• برادر سید جعفر حسینی ؛ که درتنظیم مطالب این اثر یاری نمودند.
• وآنان که قلبشان برای مجد وعظمت محورمقاومت می تپد.

Assess of the resistance doctrine of Imam Khomeini (RA) and its impact on Islamic movements with a case study of Hezbollah in Lebanon

Mahdi Khan Ahmadi

Dr. Seyed Javad Hashemi Fesharaki