خلاصه ای از کتاب اصول مهندسی پدافند غیرعامل
در طراحی و اجرای
تأسیسات آبرسانی شهری
مولفان :
مهندس محمدرضا خیراندیش و دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
اسفند ۱۳۹۳
بنام خدا
وَأَرْسَلْنَا الرِّياحَ لَوَاقِحَ فَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَسْقَينَاكُمُوهُ وَمَا أَنْتُمْ لَهُ بِخَازِنِينَ(۲۲) وَإِنَّا لَنَحْنُ نُحْيي وَنُمِيتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ(۲۳)
ما بادها را براي بارور ساختن (ابرها و گياهان) فرستاديم؛ و از آسمان آبي نازل کرديم
و شما را با آن سيراب ساختيم؛ در حالي که شما توانايي حفظ و نگهداري آن را نداشتيد!
ماييم که زنده مي‌کنيم و مي‌ميرانيم؛ و ماييم وارث همه جهان.
«سوره الحجر»
مقدمه
دسترسي به آب سالم وپایدار، يكي از نيازهاي ضروري برای تداوم زندگی بشر است. تأسیسات آبرسانی شهري به عنوان يك شريان حياتي، تأمين كننده آب بهداشتي مورد نياز مردم، ميباشد. با توجه به راهبرد دفاعی آمریکا؛ در جنگ احتمالی آینده، تلاش دشمن بر آن است تا زیرساخت های نظامی، اقتصادی، اجتماعی و شریانهای حیاتی، خصوصا تأسیسات آبرسانی شهری را مورد حمله هوايي و موشكي قرار دهد. قطع شبکه آّبرسانی به مردم، در واقع بیان کننده قطع سیستم گردش خون و حیات جامعه است و باعث عدم تداوم فعالیتها وخدمترسانی وکاهش آستانه مقاومت مردم در شرایط بحران خواهد شد. اگر دشمن از طریق حملات هوايي قادر به آسیب رساندن نباشد، ممکن است با عملیات تروريستي، سايبري، الكترومغناطيس و بيوتروريستي(آلوده سازي منابع و مخازن ذخيره آب)، تأسیسات آبی را مورد حمله قرار دهد، که جبران خسارات وارده یا جایگزین کردن آنها بسیار سخت و زمانبر خواهد بود.
امروزه مهندسي پدافند غيرعامل؛ به عنوان يك نياز مهندسي، براي كاهش تأثير عمليات دشمن و در نتيجه كاهش آسيبپذيري تأسيسات، تجهيزات و نيروي انساني و تأمين امنيت پايدار تأسيسات آبرساني شهري از قبيل سدها، خطوط انتقال، تصفيهخانهها، چاههاي آب، ايستگاههاي پمپاژ، ، مخازن ذخيره و شبكههاي توزيع در برابر تهديدات مطرح ميگردد.
از آنجايي كه دشمن در راهبرد دفاعي خود، حمله به تأسيسات آبرساني شهري را مد نظر دارد، بايستي امنيت و ايمني پايدار اين شريان حياتي در برابر تهديدات، همواره به عنوان يك نياز ضروري مورد توجه قرار گيرد. امروزه مهندسي پدافند غيرعامل، پاسخگوي اين نياز بوده و براي مقابله با هر گونه تهديدي، بدون استفاده از هر نوع سلاح و صرفا با بكارگيري تدابير مهندسي و به منظور پيشگيري و يا كاهش آسيبپذيري در تأسيسات آبرساني شهري، مطرح ميگردد.
نظر به اينكه مطالعات محدودي در اين زمينه صورت گرفته است، در اين پژوهش به اين موضوع پرداخته شد. به اين صورت كه ابتدا تأسيسات آبرساني شهري و تهديدات مؤثر بر آن مورد مطالعه قرار گرفت. سپس آسيبپذيري اين تأسيسات در برابر تهديدات بررسي شد و در ادامه اصول و معيارهاي مهندسي پدافند غيرعامل در طراحي و اجراي تأسيسات آبرساني شهري مورد شناسايي قرار گرفت و تشريح گرديد.
اين کتاب شامل شش فصل به شرح زیر ميباشد..
از آنجا که مبنای طراحی در پدافند غیر عامل شناخت تهدیدات محتمل دشمن می باشد ، لذا درفصل اول شناخت تهديدات در تأسيسات آبرساني شهري ارایه شده است .در شروع بحث، تعريف تهديد، اهداف تهديد و شاخصهاي تهديد ذكر شد. سپس انواع تهديدات طبيعي و غيرطبيعي بيان گرديد. تهديدات غيرطبيعي(انسانساخت) در تأسيسات آبرساني شهري نيز مورد مطالعه قرار گرفت و در چهار دسته زير تقسيمبندي گرديد:
- تهديدات هوايي و موشكي عليه زيرساختهاي آب،
- تهديدات تروريستي(انفجار مجاورتي)،
- تهديدات سايبري و بمب الكترومغناطيس عليه مركز كنترل توزيع آب(تلهمترينگ)،
- تهديدات زيستي(آلوده كردن آب).
در فصل دوم، تاسیسات آبرسانی شهری معرفی شده است. ابتدا آب و اجزاء تأسيسات آبرساني شهري مورد بررسي و مطالعه قرار گرفت. آب در شهرها به سه گونه مصرف، تعريف گرديد؛ مصارف خانگي، مصرف تجاري و عمومي، مصارف صنعتي. خواص آب نيز شامل سه دسته گرديد؛ خواص فيزيكي آب آشاميدني، خواص شيميايي آب آشاميدني و خواص بيولوژيكي.
در ادامه، اجزاي تشكيل دهنده تأسيسات آبرساني شهري شامل؛ منابع تأمین آب، خطوط انتقال آب، تصفیه آب، مخازن ذخیره، ایستگاه پمپاژ، و شبكه توزیع تشريح شد. انواع شبكه توزيع كه عبارتند از؛ شبكه انشعابي يا شاخهاي، شبكه حلقوي يا مداري و شبكه مختلط، مورد بررسي قرار گرفت و ذكر شد كه شبكه حلقوي داراي مزيت نسبت به ساير شبكهها ميباشد بدين صورت كه با قطعي يكي از خطوط، ساير قسمتهاي شبكه با قطعي آب روبرو نخواهد شد. نحوه كارگذاري لولههاي انتقال آب شامل كندن ترانشه، بسترگذاري لولهها، آزمايش فشار، پركردن ترانشه و حفاظت كاتدي نيز به طور خلاصه توضيح داده شد.
در فصل سوم، مطالعات و شناخت آسيبپذيري تأسيسات آبرساني شهري در برابر تهدیدات ارایه شده است.ابتدا آسيبپذيري تأسيسات در اثر زلزله مطالعه شد و ذكر گرديد كه طرح و اجراي مناسب و ايمن اين شريان حياتي بسيار مهم و نگهداري مستمر جهت حفظ عملكرد بدون وقفه، لازمه تداوم زندگي انسان در شهرها ميباشد. آثار مخرب زلزله به اشكال مختلف اين سيستمها را تحت تأثير قرار ميدهند.
سپس آثار زلزله بر لولههاي مدفون بيان شد و عوامل آسيب در لولهها و شبكه آبرساني مانند خصوصیات ارتعاشی و تغییر شکلهای ماندگار زمین، خصوصیات و بستر لوله و خصوصیات سازهای و مصالح لوله تشريح گرديد. در ادامه انواع آسيب در لوله و اتصالات، تأسيسات و تجهيزات ذكر شد و سپس عوامل مؤثر بر آسيبپذيري تأسيسات آبرساني مانند عوامل زمينشناختي و عوامل اجرايي بررسي شد و مشخص گرديد كه عواملي مانند خوردگي، نشت محتويات داخل لوله، كيفيت جوش، وضعيت خمها، مهار لولهها، ضربه و برخورد و… در آسيبپذيري لولهها تأثيرگذار است.
درفصل چهارم، اصول مهندسي پدافند غيرعامل در طراحي و اجراي تأسيسات آبرسانی معرفی شده است .ابتدا بيان شد كه مهندسی پدافند غیرعامل به منظور کاهش توانایی شناسایی و هدفگیري دشمنان، بالا بردن ضریب استقرار واحد در حین خطر و افزایش قابلیت ادامه فعالیت در صورت مواجه با هرگونه تهدید مطرح است و ارزان ترین و کم هزینه ترین روش مقابله با تهدیدات در حوزه تأسيسات آبرساني شهري می باشد. سپس اصول مهندسي پدافند غيرعامل تشريح شد و مکانیابی مطلوب یکی از اصول مهم مهندسی دفاع غیرعامل درکاهش آسیبپذیری شریان های حیاتی بيان گرديد. سپس عوامل مؤثر در مكانيابي تأسيسات و تجهيزات نظير عدم استقرار در حريم گسل و بستر رودخانه، داراي فاصله مناسب از شهر، امكان حفاظت فيزيكي، عدم استقرار در دالان هوايي و…. مورد بررسي قرار گرفت و مسيريابي لولههاي آبرساني شهري با بكارگيري كليه عوامل و ملاحظات پدافند غيرعامل تشريح گرديد.
درفصل پنجم، راهبردهای دفاع غیرعامل در تاسیسات آبرسانی شهری دربخشهای مختلف ارایه وپیشنهاد شده است.
در پایانی یعنی فصل ششم ، مطالعه موردي دفاع غیرعامل در تأسیسات آبرسانی محله حكيميه شهر تهران به عنوان یک مصداق عینی ارایه شده است .
در پيوست کتاب ، جهت بهره برداری سهل تر ،مباني و ضوابط طراحي طرحهاي آبرساني شهري و پيشنويس ضوابط طراحي سامانههاي انتقال آب شهري و روستايي تقدیم شده است.
از انجاکه موضوع این کتاب فاقد پیشینه قبلی است لذا احتمال دارد با کاستیهایی مواجه باشد ، لذا ضمن پوزش ، از پیشنهادات سازنده شما عزیزان وصاحب نظران استقبال میشود.
محمدرضا خیراندیش – سيد جواد هاشمي فشاركي
مهر۱۳۹۳
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه……………………………………………………………………………………………۶
فصل اول: مطالعه و شناخت تهديدات در تأسيسات آبرساني شهري……………….. ……………۶۱
۲-۲-۵-۲- مخاطرات ناشي از تهديد زلزله در تأسيسات آبرساني شهري.. ۶۶
۲-۲-۶- تهديدات غير طبيعي(انسانساخت) ۶۸
۲-۲-۶-۱- تهديدات هوايي و موشكي عليه زيرساختهاي آب… ۷۰
۲-۲-۶-۲- تهديدات تروريستي(انفجار مجاورتي) ۷۵
۲-۲-۶-۳- تهديدات سايبري و الكترومغناطيس…. ۷۶
۲-۲-۶-۴- تهديدات زيستي و شيميايي.. ۷۷
۲-۲-۶-۵- سطح تهديد و سطح حفاظت……………………………………………………………………۸۴
۲-۲-۶-۶- تجزيه و تحليل تهديدات……………………………………………………………………………..۸۶
۲-۲-۷- سناریوهای محتمل تهدید علیه زيرساختهاي آب… ۹۱
فصل دوم:شناخت تاسیسات آبرسانی شهری..……………………………………………………۴۱
۲-۱-۳- تأسيسات آبرساني شهري.. ۴۸
۲-۱-۴- انواع شبكه توزيع در تأسيسات آبرساني شهري.. ۵۳
۲-۱- ۵- کارگذاری لولههای انتقال آب. ۵۹
فصل سوم:مطالعات و شناخت آسيبپذيري تأسيسات آبرساني شهري در برابر تهدیدات..…….۹۷
۲-۳-۲- آسيبپذيري تأسيسات آبرساني شهري در اثر زلزله. ۹۸
۲-۳-۲-۱- آسيبهاي ناشي از زلزله در شهرهاي مختلف جهان.. ۹۹
۲-۳-۲-۲- تأسیسات و تجهیزات آسیب پذیر در برابر زلزله. ۱۰۲
۲-۳-۲-۳- آثار زمينلرزه بر لولههاي مدفون.. ۱۰۳
۲-۳-۲-۴- عوامل آسيب در لولهها و شبكه آبرسانی.. ۱۰۴
۲-۳-۲-۵- انواع آسیب در لولهها ۱۰۴
۲-۳-۲-۶- رفتار لرزهاي لولهها ۱۰۷
۲-۳-۲-۷- انواع آسیبها در تأسیسات و تجهیزات و لولههای روکار ۱۰۹
۲-۳-۲-۸- عوامل اصلي مؤثر بر آسيبپذيري تأسیسات آبرساني.. ۱۱۰
۲-۳-۲-۹- عوامل موثر بر آسیب پذیری خطوط لوله. ۱۱۱
۲-۳-۲-۱۰- پارامترهاي مؤثر در حوادث شبكه آبرساني.. ۱۱۳
۲-۳-۳- ارزيابي عملكرد لرزهاي و تخمين خسارت شبكه آبرساني.. ۱۱۴
۲-۳-۴- آسيبپذيري در برابر تهديدات نظامي و تروريستي.. ۱۱۵
۲-۳-۴-۱- آثار سلاحهاي انفجاري بر سازهها ۱۱۶
۲-۳-۴-۲- عوامل موثر درافزایش آسیبپذیری ناشی از انفجارات متعارف… ۱۱۸
۲-۳-۴-۳- انواع آسيبهاي ناشي از انفجار ۱۲۱
۲-۳-۵- پيشينه آلودهسازي آب در جنگها و حملات تروريستي.. ۱۲۳
۲-۳-۶- آسيبپذيري ناشي از گاز كلر. ۱۲۵
۲-۳-۷- اصول و گامهاي اساسي ارزيابي آسيبپذيري………………………………………………۱۲۶
۲-۳-۷-۱- شناسايي و طبقهبندي اجزاي سيستم………………………………………………………۱۲۶
۲-۳-۷-۲- شناسايي تهديدات و بحرانهاي ممكن و مرتبط با هر جزء………………………۱۲۷
۲-۳-۷-۳- تعيين درجه بحراني ممكن………………………………………………………………………۱۲۸
۲-۳-۷-۴- ارزيابي احتمال(احتمال كيفي) ۱۲۸
۲-۳-۷-۵- ارزيابي اقدامات متقابل و جبراني موجود. ۱۲۹
۲-۳-۷-۷- الگوريتم ارزيابي آسيبپذيري.. ۱۳۱
۲-۳-۸- تجزيه و تحليل آسيبپذيري تأسيسات آبرساني شهري در برابر تهديدات… ۱۳۲
۲-۳-۸-۳- تصفيهخانههاي آب… ۱۳۴
۲-۳-۸-۴- مخازن آب تصفيه شده ۱۳۷
فصل چهارم: شناخت اصول مهندسي پدافند غيرعامل در طراحي و اجراي تأسيسات آبرسانی…….۱۴۱
۲-۴-۲- مهندسی پدافند غیرعامل.. ۱۴۲
۲-۴-۳- اصول مهندسي دفاع غيرعامل در تأسيسات آبرساني شهري.. ۱۴۳
۲-۴-۳-۱- مكانيابي تأسيسات و تجهيزات آبرساني شهري متناسب… ۱۴۴
۲-۴-۳-۲- مقاومسازی، استحكامات و ايمنسازي تأسيسات آبرساني شهري.. ۱۴۸
۲-۴-۳-۳- پراکندگی در توزيع عملكردها متناسب با تهديدات و ………………………….۱۵۷
۲-۴-۳-۴- موازيسازي تأسيسات آبرساني شهري.. ۱۵۸
۲-۴-۳-۵-سلوليسازي تأسيسات آبرساني شهري.. ۱۶۱
۲-۴-۳-۶- استتار، اختفاء و نامرئيسازي مراكز حساس تأسيسات آبرساني شهري.. ۱۶۲
۲-۴-۳-۷- استانداردهاي خاص ايمني و حفاظت از تأسيسات آبرساني شهری………۱۶۴
۲-۴-۳-۸- تسهيل در مديريت بحران آبفا در برابر تهديدات… ۱۶۹
۲-۴-۳-۹- ايمنسازي و جايگزيني ساير روشهاي سالمسازي آب به جاي کلرزنی.۱۷۸
۲-۴-۴- مديريت ساخت پروژههاي تأسيسات آبرساني شهري با رويكرد مهندسي ….
۱۸۰
فصل پنجم: راهبردهای دفاع غیرعامل در تاسیسات آبرسانی شهری.. ۱۸۱
۵-۱-اصول مهندسی پدافند غیر عامل در طراحی و اجرای تاسیسات آبرسانی شهری……..
۵-۲- معیار های مهندسی پدافند غیراعمل در طراحی و اجرای تاسیسات آبرسانی شهری…………………………………………………………………………………………………………………………………
۵-۲-۱- معیار های اصل مکانیابی تاسیسات و تجهیزات آبرسانی شهری………………………..
۵-۲-۲- معیارهای اصل مقاوم سازی، استحکامات و ایمن سازی تاسیسات آبرسانی شهری. ………………………………………………………………………………………………………………………………..
۵-۲-۳- معیارهای اصل پراکندگی در توزیع عملکردها متناسب با تهدیدات و جغرافیا…
۵-۲-۴- معیارهای اصل موازی سازی تاسیسات آبرسانی شهری……………………………………..
۵-۲-۵- معیارهای اصل سلولی سازی تاسیسات آبرسانی شهری…………………………………….
۵-۲-۶- معیار های اصل آفا………………………………………………………………………………………………
۵-۲-۷- معیارهای اصل استانداردهای خاص ایمنی و حفاظت از تاسیسات آبرسانی شهری در مقابل حملات احتمالی………………………………………………………………………………………
۵-۲-۸- معیارهای اصل تسهیل در مدیریت بحران آبفا در برابر تهدیدات……………………….
۵-۲-۹- معیارهای اصل ایمن سازی و جایگزینی سایر روش های سالم سازی آب به جای سیستم کلر زنی……………………………………………………………………………….
فصل ششم: مطالعه موردي دفاع غیرعامل در تأسیسات آبرسانی محله حكيميه شهر تهران…………۱۸۱
۲-۵-۲- بررسي اجمالي شبكه آبرساني تهران بزرگ… ۱۸۲
۲-۵-۲-۲- تأسيسات آبرساني شهر تهران…………………………………………. ………………..۱۸۶
۲-۵-۲-۳- عمق آبهاي زيرزميني.. ۱۸۹
۲-۵-۲-۴- قابليت روانگرايي.. ۱۹۰
۲-۵-۳- مشخصات پايلوت مورد مطالعه(محله حكيميه تهران) ۱۹۰
۲-۵-۳-۲- مطالعات آبرساني محله حكيميه. ۱۹۶
۲-۵-۳-۴- بررسي ميزان آسيبپذيري.. ۲۰۴
۲-۵-۳-۵- ارزيابي آسيبپذيري.. ۲۰۸
۲-۵-۳-۶- راهكارهاي پيشنهادي جهت كاهش آسيبپذيري…………………………………۲۱۰
پيوست الف: مباني و ضوابط طراحي طرحهاي آبرساني شهري………………………………………………۳۰۵
پيوست ب: پيشنويس ضوابط طراحي سامانههاي انتقال آب شهري و روستايي
تقدیم به :
آنان که برای امنیت و سر افرازی کشور جانفشانی کرده اند
وآنان که به توسعه پایدار و امن کشور می اندیشند
وآنان که بر این مهم اهتمام داشته و در تلاشند.
- تقدیم به شهدای مظلوم شهرهای بی دفاع در هنگامه بمباران و موشکباران دوران جنگ تحمیلی
- تقدیم به شهدای شهرهای سایرکشورهای اسلامی که آماج حملات وحشیانه غربیها قرارگرفتند
- تقدیم به آنانکه برای امنیت و ایمنی شهرها اهتمام دارند
- تقدیم به مدیران، مهندسان و مشاوران طراح و برنامه ریزان شهر، تهیه کنندگان طرح آبرسانی شهری که در تلاش تحقق این امر خطیرند
| سرشناسه | : | هاشمی فشارکی، سید جواد، ۱۳۴۰ - |
| عنوان و نام پديدآور | : | اصول مهندسی پدافند غیرعامل در طراحی و اجرای تأسیسات آبرسانی شهری
تدوین و تالیف : مهندس محمد رضا خیر اندیش و دکتر سیدجواد هاشمی فشارکی |
| مشخصات نشر | : | تهران: تایماز |
| مشخصات ظاهری | : | ۱۸۲ صفحه |
| شابک | : | |
| وضعیت فهرست نویسی | : | فیپا |
| یادداشت | : | مهندسین مشاور سامان سد رود |
| موضوع | : | امنیت شبکه آبرسانی |
| شناسه افزوده | : | هاشمی فشارکی،سیدجواد -۱۳۴۰ خیراندیش ، محمد رضا |
| شناسه افزوده | : | تاسیسات وشبکه آبرسانی شهری تهدیدات شبکه آبرسانی مخاطرات شبکه های آبرسانی |
| رده بندی کنگره | : | |
| رده بندی دیویی | : | |
نقل مطالب با ذکر ماخذ بلا مانع است
| سرشناسه | : | خیراندیش، محمدرضا، ۱۳۴۵ - |
| عنوان و نام پدیدآور | : | اصول و معیارهای مهندسی دفاع غیر عامل در تاسیسات آبرسانی شهری/ مولفان محمدرضا خیراندیش، سیدجواد هاشمی‌فشارکی؛ ویراستار حسین راد‌مرد. |
| مشخصات نشر | : | تهران: تایماز، ۱۳۹۳. |
| مشخصات ظاهری | : | ۱۸۱ص.: مصور، جدول، نمودار ؛ ۲۰×۲۸س‌م. |
| فروست | : | انتشارات تایماز؛ ۳۱۴. |
| شابک | : | ۱۸۰۰۰۰ریال۹۷۸-۶۰۰-۷۴۰۳-۸۹-۱: |
| یادداشت | : | سفاش دهنده و سرمایه گذار کتاب شرکت مهندسین مشاور سامان سدرود میباشد. |
| یادداشت | : | کتابنامه:ص.۱۷۳-۱۷۹. |
| موضوع | : | شبکه آبرسانی — ایران |
| موضوع | : | Waterworks — Iran |
| موضوع | : | شبکه آبرسانی — تدابیر ایمنی |
| موضوع | : | Waterworks — Security measures |
| موضوع | : | آبرسانی شهری– ایران |
| موضوع | : | Municipal water supply– Iran |
| موضوع | : | دفاع غیرنظامی — ایران |
| موضوع | : | Civil defense — Iran |
| شناسه افزوده | : | هاشمی فشارکی، سیدجواد، ۱۳۴۰ - |
| رده بندی کنگره | : | TD۴۸۵/الف۹خ۶ ۱۳۹۳ |
| رده بندی دیویی | : | ۶۲۸/۱ |
| شماره کتابشناسی ملی | : | ۳۷۸۷۸۱۵ |
