موقعیت : کاروانسرای کِنارگِرد در بخش فشافویه در شهر حسن آباد واقع در جنوب شهر ری ودرکنار جاده قدیم تهران قم واقع است.

کاربری : برای اطراق کاروان های عبوری در بین مسیر مورد استفاده قرار میگرفته است . یعنی چیزی مشابه مسافرخانه بعلاوه پارکینگ خودروی آن زمان که چهارپایان بوده است  .

فضاهای کاروانسرا : حجره های اقامتی، غلام نشین، اصطبل چهار پایان و آب انبار از بخش های مختلف این کاروانسرا هستند. همچنین در وسط حیاط این بنای تاریخی، فضای نسبتا بزرگی را برای بار اندازی و بسته بندی اجناس تجاری اختصاص داشته است . و در کنار این باراندازها چندین شبستان حجره و طاق نما وجود داشت، که مرکز اتراق صاحبان کالاها، باربران و ساربانان بوده‌است. اسطبل‌های طویلی پشت حجره‌ها و پیرامون کاروان سرا را فرا گرفته‌اند. در گوشه شمال شرقی بیرون کاروان سرا، یک حمام و یک آب انبار برای استفاده کاروانیان احداث شده‌است.

معماری کاروانسرا : ساختمانی است بصورت حیات مرکزی  ودر دوبخش ، که بخش بصورت ۴ ایوانیست .در میانه اضلاع حیاط مستطیل شکل بنا، چهار ایوان و در طرفین آنها، ایوانچه‌هایی واقع است. اندک بودن تفاوت ایوان‌ها و ایوانچه‌ها، هم در ارتفاع و هم در دهانه، موجب شده که الگوی چهار ایوانی بنا نمودی نداشته باشد. هر یک از ایوانچه‌ها به حجره‌ای مرتبط است.

ورود به این اسطبل‌ها هم از هشتی ممکن است و هم از پخ‌های چهار گوشه حیاط، طرح گوشه‌های شمال شرقی و جنوب شرقی کاملاً مشابه یکدیگر است و در آنها، علاوه بر راه اسطبل‌ها، فضایی برای اقامت چهارپایان و پلکان‌های بام تعبیه شده‌است. دو گوشه دیگر حیاط متفاوت است: در گوشه جنوب غربی، دو راه عمود برهم به اسطبل‌ها و انبارها می‌رسد؛ در گوشه شمال غربی، یکی از این راه‌ها به اسطبل و راه دیگر به فضایی منتهی می‌شود که احتمالاً محل اقامت چهارپایان بوده‌است. ایوان میانه ضلع غربی در انتها از دوسو گسترش و شکلی صلیبی یافته‌است. بازوهای طرفین این فضا به انبارهای پشت این جبهه راه دارد. ایوان میانه ضلع غربی نقش ارتباطی دارد و راه ورود به دیگر حیاط کاروانسرا است.

بخش جدید یا حیاط دوم کاروانسرا را ایوانچه‌هایی در سه ضلع شمالی و جنوبی و غربی احاطه کرده‌است که تنها ایوانچه‌های ضلع غربی در پشت خود حجره دارند. اسطبل‌های این قسمت، که در پشت جبهه‌های شمالی و جنوبی واقع است، از اسطبلهای معمول کاروان سراها عریض تر است؛ و به همین علت، یک ردیف ستون در میانه دارد. به نظر می‌رسد افزودن این بخش به بنای اصلی کاروانسرا بیشتر برای افزایش اسطبل‌ها بوده باشد. راه ورود به این مجموعه از ضلع شرقی بخش قدیمی تر است. سردر، برخلاف اکثر کاروانسراهای دوره صفویان همسطح دیوار خارجی است. ردیف طاق نماهای این ضلع اهمیت جبهه ورودی را می‌نماید- نمای خارجی دیگر اضلاع ساده است.

مصالح کاروانسرا : از سنگ، آجر و ملات گل، ماسه  آهک ساخته شده است.

قدمت : بخش اصلی و قدیمی بنا، از نظر قدمت به زمان صفویان می‌رسد. بخش غربی ( حیاط پشتی آن) قدمت چندانی ندارد و به نظر می‌رسد که در صدسال گذشته ساخته شده باشد .

مساحت : با مساحتی بیش از ۴۴۰۰ مترمربع، کاروانسرایی نسبتاً بزرگ به‌شمار می‌آید.

عبرت آموزی : در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که معماری و آثار گذشتگان را به رخ بینندگان آثار می‌کشد! « آیا در زمین نمی‌گردند، تا به سرانجام کسانی بنگرند که پیش از آنان می‌زیستند؟! کسانی که توانشان بیشتر بود و زمین را به شخم‌زدن زیر‌و‌رو کرده و نقش بیشتری در آبادسازی آن داشتند؟!» [۱] هشدار می‌دهد که به داشته‌های‌ اندک خود مغرور نشوند؛ زیرا گذشتگان با این همه توانایی ، قدرت فرار از چنگال مرگ و یا مجازات را نداشتند، با همه امکانات و برو بیاهایی که داشتند ، گذاشتند و رفتند و ما نیز باتدبر در آثار گشته باشیم و  به دانش و توانایی‌های خود مغرور نشده و همه را در معرض نابودی و زوال ببینیم و مهیای سرای دیگر شویم .

منابع :

[۱]  اَ وَ لَمْ یَسیرُوا فِی الْاَرْضِ فَیَنْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کانُوا اَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ اَثارُوا الْاَرْضَ وَ عَمَرُوها اَکْثَرَ مِمَّا عَمَرُوها… ؛  روم/سوره۳۰، آیه۹

 فارس ؛ ۱۰ مرداد ۱۳۹۸

خبربان ؛ چندین خبر

تصویر ماهواره ای :

https://www.google.com/maps/@35.3759774,51.2539922,144m/data=!3m1!1e3?hl=fa