مرقد مطهر حضرت زینب(س) دخت بزرگوار امام علی(ع)  به عنوان یکی از مهم­ترین زیارتگاه­های شیعیان؛ در هفت کیلومتری جنوب شرقی شهر دمشق، پایتخت کشور سوریه [۱] ، واقع شده است. پیش از ورود به بحث شناخت این حرم مطهر، در این نوشتار به صورت اجمالی، به بررسی برخی ابعاد زندگانی حضرت عقیله بنی هاشم(س) پرداخته می­شود. تولد و نام­گذاری، دوران خردسالی، ازدواج، حضور در کربلا و اسارت، و شهادت آن حضرت(س)، شش بخش اصلی این نوشتار را تشکیل می­دهند، که در ادامه به شرح آنها پرداخته می­شود.

الف ) تولد و نام گذاری

ﺣﻀﺮت زﯾﻨﺐ ﮐﺒﺮی (س) در روز ﭘﻨﺠﻢ ﺟﻤﺎدی اﻻوﻟﯽ ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﯾﺎ ﺷﺸﻢ ﻫﺠﺮی ﻗﻤﺮی در ﺷﻬﺮ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره متولد گردید . [۲]

مادرش حضرت فاطمه زهرا پاره تن رسول الله ( ص ) ، پدرش بهترین صحابه و نخستین مرد مسلمان در اسلام و خاندان او افضل خاندان عالم بود که خداوند متعال رجس و پلیدى را از آنان دور کرده و تحت (کسا) رسولش، در ظل حمایت خویش وارد ساخته بود .[۳]

نام مبارك آن بزرگوار زینب، و کنیه گرامیشان ام الحسن و ام کلثوم و القاب آن حضرت عبارتند از: نائبة الزهراء، عقیلة النبوة، ولیۀ اللّه العظمی، ناموس الکبری، شریکة الحسین (ع )  عالمه غیر معلّمه، فاضله، کامله و…. [۴]

«زینب» در لغت به معنای«درخت نیکو منظر و خوشبو» آمده (ابن منظور، لسان العرب: ۴۵۳) و معنای دیگر آن«زین اب» به معنی «زینت پدر» است.

روایت است پس از تولد ایشان، حضرت صدیقه طاهره(س)، دخترشان را نزد امیرالمومنین علی( ع )  برده و از ایشان خواستند که نامی برای وی انتخاب نمایند، امیرالمومنین علی( ع)  فرمود: “از پیامبر(ص)  پیشی نمی­گیرم”، در آن هنگام رسول اکرم(ص)  در مسافرت بودند. پس از بازگشت، امیرالمومنین( ع )  به محضرشان شرفیاب شد و از ایشان درخواست کرد که برای دخترش نامی انتخاب نماید. رسول خدا( ص )  فرمودند: “من هم از پروردگارم پیشی نمی­گیرم.” در این هنگام جبرئیل(ع) نازل شد و درود پروردگار را ابلاغ فرمود و گفت: “نام این دختر را «زینب» انتخاب کن. زیرا خداوند چنین فرموده است” [۵]  سپس از مصائبی که بر این کودک وارد می­شود خبر داد؛ پیامبر( ص )  در حالی که سخت می­گریستند، فرمودند: “هرکس بر او بگرید مانند کسی است که بر حسین( ع )  گریسته (است)” [۶]خردسالی

پنج سال پیامبر خدا( ص )  وحی را در گوش زینب( س )  زمزمه می­کند و مفاهیم آسمانی را در جان او می­افشاند. ارتباط عقلِ نخست، با زینب( س ) ، آفاق خردورزی و علم را در جان او می­گشاید و او را به نشان تابناک عقیله بنی­هاشم مزین می­سازد. همزمان با جدِّ بزرگوارش، مادری چون فاطمه( س )  به تربیت زینب( س )  همت گذاشت، فاطمه­ای که خود چون رسول خدا( ص )  لبریز از معارف الهیه بود. امیرالمومنین علی( ع )  نیز نسبت به تربیت زینب( س )  بسیار جدی بود. هرگاه دخترش می­خواست به زیارت قبر پیامبر( ص )  مشرف گردد، به حسن و حسین( ص )  دستور می­داد تا خواهرشان را به روضه مبارک رسول خدا برسانند. در مسیر راه آن دو بزرگوار از دو طرف حضرت زینب( س )  حرکت می­کردند و خواهر خود را چون شمعی در میانشان گرفته به سوی حرم پیامبر( ص )  می­بردند. علاوه بر این پیش از حرکت حضرت زینب( س ) ، علی( ع )  کسی را می­فرستاد تا هنگام ورود زینب( س )  چراغ­های حرم را خاموش کند، نکند افراد نامحرم چهره زینب( س )  را ببینند[۷]  .

ج ) ازدواج

در سال ۱۷هجری قمری، وقتی که زینب ( س )  به سن ازدواج رسید، با عبدالله فرزند جعفرطیار ازدواج کرد. برای آن بانوی بزرگوار چهار پسر به نام­های علی، محمد، عون اکبر و جعفر؛ و یك دختر به نام ام کلثوم ذکر شده است [۸].

د‌)     فضائل

از فضائل و مناقب آن بزرگوار می­توان به زهد و تقوا ، [۹] علم و سخنوری ، [۱۰]حجاب و عفت ؛ [۱۱]صبر و استقامت ، [۱۲]هوش و ذکاوت  ، [۱۳]مدیریت و تدبیر، شجاعت و شهامت ،[۱۴] جود و سخاوت؛ و کرامات [۱۵]بیشمار منقول از ایشان اشاره کرد. همچنین ایشان، از جد بزرگوار، پدر، مادر و برادرانشان، اسماء و دیگر شخصیت­ها احادیث بسیاری نقل نموده­اند.

ه ) حضور در کربلا و اسارت

حضرت زینب (س) با دو فرزند خود، عون و محمد، در ﮐﻨﺎﺭ ﺑﺮﺍﺩﺭشان، ﺍﻣﺎﻡ ﺣﺴﯿﻦ ( ع )  در کربلا ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺷﺖ که ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻧﺶ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺭﺳﯿﺪﻧﺪ و با پایان جنگ با دیگر بازماندگان کاروان به اسارت درآمده و ﺑﻪ ﮐﻮﻓﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﻡ برده شدند که خطبه­های ایشان در کوفه و شام (مجلس یزید)، معروف است . [۱۶]

و )شهادت

حضرت زینب (س) بزرگ بانوی جهان اسلام، بیدادگر و ادامه دهنده حادثه عاشورا و دارنده دانش­های دو جهان، در شب یك­شنبه ۱۵رجب سال ۶۲ هجری قمری  [۱۷]در ضمن سفری که به همراه همسر گرامیشان عبدالله بن جعفر به شام رفته بودند، درگذشتند و بدن مطهر آن بانوی بزرگوار در همانجا دفن گردید که مزار ملکوتی آن حضرت اینك زیارتگاه عاشقان وارادتمندان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) می­باشد.

سندیت مرقد منتسب به حضرت زینب سلام الله علیها در دمشق

از مسائل مورد بحث درباره زینب کبری (س)، محل دقیق دفن ایشان می­باشد که دلیل طرح این مسئله، انتساب مراقد متعدد در کشورهاى مختلف به آن بانوى بزرگوار است. در این­باره از قدیم الایام سه مکان به عنوان قبر مطهر آن حضرت مطرح شده است که هرکدام از آنها طرفدارانى دارد:

مقام سیده زینب ( س ) که در منطقه­ی زینبیه­ی دمشق، پایتخت سوریه، واقع گردیده و زائران ایرانى جهت زیارت آن به سوریه مى‏روند [۱۸].

محلى که در شهر قاهره پایتخت مصر به نام مقام یا مسجد السیدة زینب ( س )  مشهور است.

شهر مدینه در حجاز نیز به عنوان محل دفن حضرت زینب ( س )  معرفى شده است، گرچه در مدینة النبى ( ص )  محلى به این نام مثل دمشق و قاهره وجود ندارد[۱۹] .

براى احتمال دفن ایشان در مصر روایاتی بیان شده است اما بنا بر نظر مورخان و اساتید علم رجال این روایات از نظر سند و محتوا قابل اعتماد نیستند [۲۰]. پس از بررسى و تتبع در تاریخ روشن مى‏گردد که زینبى که در مصر (قاهره) دفن شده است، زینب بنت ‏یحیى المتوج بن الحسن الانور بن زید بن حسن بن على بن ابى طالب است. ولى بسیارى از مردم تصور کرده‏اند که این همان زینب مشهور یعنى زینب دختر على بن ابى‏طالب ( ص )  است [۲۱] .پیرامون احتمال مدینه نیز، باید توجه داشت که اگر ایشان در قبرستان بقیع دفن شده بود، طبعا با توجه به شخصیت و عظمت مقام ایشان، مزارشان مشخص مى‏شد. در حالى که در هیچ یک از کتب مربوط به تاریخ مدینه و مزارات این شهر نامى از مقبره­ی ایشان به میان نیامده است.
اما درباره نظریه­ی مشهور شام، عده­ای از مورخان معتقدند در آن سا­ل­ها در مدینه قحطى شدیدى به وجود آمد و عبدالله­جعفر که مقدارى زمین زراعتى در شام داشت ‏تصمیم گرفت ‏با همسر خود؛ حضرت زینب ( س )  به آنجا سفرکند. که پس از مسافرت به شام حضرت زینب ( س )  در همان­جا درگذشت. [۲۲]  که این احتمال بنا به نظر قاطبه­ی علما استوارتر می­آید. علی­ای­حال علی­رغم رد دو احتمال مدینه و قاهره مى‏توان گفت زیارتگاه‏ها و اماکنى که به این دودمان مطهر منسوبند همه از مصادیق آیه شریفه­ی «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَیُذْكَرَ فِیهَا اسْمُهُ»[۲۳] مى‏باشند. این خانه‏ها و زیارتگاه‏ها ولو منسوب به آن‏ها هم باشند، جاى ذکر و توجه به خدا و انسان‏سازى و پیوند با شهیدان و اهل بیت (ع) است.

*) سخن پایانی

پس از فتنه غربیها برای کپی سازی بهار عربی در سوریه ، با ایجاد شورش های داخلی علیه حکومت قانونی اسد ، که نخست گروههای تکفیری بخشهایی از کشور را اشغال کرده و سپس داعش وارد شده و با حملات وحشیانه سوریه و عراق را در کام وحشت برده بود ؛ نیروهای مدافع حرم به عشق دفاع از حرم حضرت زینب (س) شکل گرفته و موازنه برعکس شده و موج ازاد سازی مردم مظلوم از چنگال دشمنان بوقوع می پیوندد.

درواقعه نهضت عاشورا اگر زینب (س) نبود ؛ اهداف قیام کربلا زنده نمیشد و کربلا در کربلا می ماند ودرحادثه دوم اگر حرم زینب (س) نبود: سوریه همچنان در دست داعش می ماند.

خون شهدای مدافع حرم از کشورهای مختلف ومدافعان متبرک به گامهای جهادی ومعطر به زیارت حرم زینبی سبب وحدت بیشتر جهان اسلام شده و جوشش خون شهدای مدافع حرم وراهشان ، نوید بخش آینده درخشان امت واحده اسلامی را نوید میدهد.

مدافعان از تعدادی کشورهای منطقه به عشق حضرت زینب (س) امده و مجاهد مدافع زینبی شده و باتجربه وانگیزه مضاعف ، مستعدبرقراری امنیت منطقه اسلامی و انتظار فرمان انتقام سخت از دشمنان و عملیات آزادی قدس شریف قبل از ۲۵ سال وعده امام المسلمین هستند.و ان شاالله شالوده تمدن نوین اسلامی فراگیر شده و زمینه ساز ظهور مهدوی (عج) خواهدشد.

منابع :

[۱] (محسن¬زاده، ۱۳۸۷: ۱۳۴)

[۲] (محلاتی، ۱۳۶۹: ۳۳)(محمدی اشتهاردی، ۱۳۷۶: ۱۷).

[۳] (ابن عساکر، ۱۳۸۳: ۱۸۹و۱۹۰)

[۴]  (جزائری، ۱۳۸۳: ۵۲و۵۳) .

[۵] (اسیران و جانبازان کربلا، ۹۰).

[۶]   (القرشی، ۱۳۸۰: ۳۹) (الهی، ۱۳۷۵: ۲۹).

[۷] (زینب قهرمان، ۱۳۷۲: ۹۴).

[۸] (سبط بن جوزی، ۱۳۷۶)

[۹] (صادقی اردستانی، ۱۳۷۶: ۱۰۶)،

[۱۰] (سیدبن طاووس، ۱۳۴۸: ۷۹)،

[۱۱] (موحد ابطحی اصفهانی، ۱۳۸۲: ۹۵۵)،

[۱۲] (فیض الاسلام، ۱۳۸۶: ۱۸۵)،

[۱۳] (اساور من الذهب، ۱۳۱۰)،

[۱۴] (مجلسی، ۱۴۰۳ق: ۱۱۵و۱۳۴و۱۵۴)،

[۱۵]  (شبلنجی، ۱۳۸۴)

[۱۶] (أبو مِخنَف ، ۱۴۲۷ق: ۲۹۹و ۳۰۰) (مفید، ۱۳۷۲: ۳۵۳و ۳۵۸)

[۱۷] (القزوینی، ۱۳۸۲: ۵۹۱)

[۱۸] ( القرشی، ۱۳۸۰: ۲۹۸و ۳۰۳)(السابقی، ۱۳۹۴)

[۱۹] (الأمين العاملي، ۱۴۰۶ق:۱۴۰و ۱۴۱).

[۲۰] (السابقی، ۱۳۸۹: ۱۰۳)

[۲۱] (الأمين العاملي، ۱۴۰۶ق: ۱۴۲).

[۲۲] (محمد حسن خان، ۱۳۹۴: ۲۹)(محدث قمی، ۱۳۸۳: ۳۵۳)(صدر، ۱۳۸۸: ۳۹).

[۲۳]  قرآن کریم، سوره­ی نور، آیه­ی ۳۶