• موقعیت خرمشهر
• شهرخرمشهر درجنوب غربی استان خوزستان و در محل تلاقی رودخانه‌های اروندرود و کارون قرار گرفته و از اهمیت راهبردی اقتصادی، تجاری و سیاسی ویژه‌ای برخوردار است.
• تا مرکز استان یعنی اهواز، ۱۲۵ کیلومتر فاصله دارد. آب و هوای خرمشهر گرم است و به‌دلیل نزدیکی به رودخانه و دریا همیشه مرطوب است. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۳ متر است.
• خرمشهراولین و بزرگ‌ترین بندر ایران و خاورمیانه قبل از وقوع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بوده و هم اکنون دومین بندر حمل کانتینری کشور است.

• پیشینه قربانی شدن خرمشهر
• نخستین‌بار ایران شاهنشاهی طی عهدنامه‌ی ارزنةالروم از ادعای حاکمیت خود بر سلیمانیه چشم‌‌پوشی کرد تا در مقابل، عثمانی نیز حاکمیت ایران بر خرمشهر را به رسمیت بشناسد. در حالی که براساس اسناد و مدارک متقن، خرمشهر به ایران تعلق داشت.
• دولت شاهنشاهی ایران برای رهایی خرمشهر [و البته بوشهر] که از سوی نیروهای انگلیسی اشغال شده بود، به عهدنامه‌ی «پاریس» تن داد. براساس این عهدنامه، ایران از(خرمشهر و بوشهر) از بخش دیگری از قلمروش (هرات) صرف نظر کرد.
• در جریان جنگ جهانی دوم وبی عرضگی دولت وقت ، خرمشهر توسط نیروهای انگلیس اشغال شد.

• خرمشهر در انقلاب اسلامی
• مردم مسلمان خرمشهر همپای ملت مسلمان ایران درتظاهرات سال ۱۳۵۷ علیه رژیم ستم شاهی شرکت کرده و در شکوه بهمن ۱۳۵۷ خرمشهر نیز از چنگال طاغوت آزاد شد !
• پس از انقلاب اسلامی ، عناصر گروهک ضد انقلاب( خلق عرب )در ماه‌های اردیبهشت، خرداد و تیر ۱۳۵۸ علاوه بر درگیری مسلحانه، به اقداماتی همچون ایجاد آشوب، بمب‌گذاری، ترور و سرقت سلاح و مهمات مبادرت ورزیدند. مردم مسلمان خرمشهر به ستوه آمدند و در تاریخ ۲۳ تیر ماه ۱۳۵۸ به مراکز استقرار گروه های خلق عرب هجوم بردند و ضمن دستگیری عده‌ای از عناصر فعال ضدانقلاب، بقیه را متواری کردند.
• حکومت عراق پس از فروکش کردن آشوب سازمان خلق عرب در خرمشهر، همچنان به توطئه‌های خود در خوزستان ادامه می داد. در ادامه این روند، علاوه بر اقداماتی نظیر انفجار و خراب کاری که به وسیله گروه‌ها و عناصر وابسته انجام می شد .

• خونین شهر در تهاجم عراق
• دربعد از ظهر شروع جنگ تحمیلی در ۳۱ شهریور ۵۹، خرمشهر زیرآتش سنگین ارتش عراق که مورد حمایت غرب وشرق بود، قرار گرفت . کشتار وجراحت و سپس خروج مردم بی پناه از شهر و شکل گیری دفاع مردمی با دستان خالی و مقابله کوچه به کوچه با نیروهای رزهی بعث عراق ؛ پس از ۳۴ روز مقاومت قهرمانانه در دوم آبان‌ماه ۱۳۵۹ از سوی ارتش عراق اشغال شد .
• خرمشهر ٥٧٥ روز ( یک ونیم سال) در اشغال دشمن بعثی قرار داشت و در خلال جنگ تحمیلی خسارات زیادی دید .
• ارتش متجاوز بعثی طی فعالیتهای گسترده مهندسی ، با تخریب قسمت اعظم شهر و ایجاد میادین مین در محدوده های تسطیح شده و ایجادکانال‌‌های زیرزمینی در لبه های اروندرود و اتصال زیرزمینی به برخی خانه های باقیمانده ، وایجاد موانع چتربازان در شمال غربی شرقی ،یک ساختار دفاعی مستحکمی در این شهر ایجاد کرده بود و به یکی از محکم‌‌ترین مواضع پدافندی شده بود. وبدین جهت صدام مغروانه گفته بوددر صورت بازپس‌‌گیری خرمشهر از سوی ایران، کلید بصره را تقدیم ایرانیان خواهد کرد.! دیوار نویسی های اشغالگران عراقی با جمله ی «آمده ایم تا بمانیم»  مبین این بود که تصمیم بر جداکردن بخشی از پیکره کشور را داشتند .

تونل های کنده شده بعثی ها در  خرمشهر

کانالهای کنده شده بعثی ها در داخل خانه های خرمشهر

سید جواد هاشمی فشارکی – شهید حسن اثنی عشری نایینی

• مسجد جامع خرمشهر به‌خاطر نقش پشتیبانی وامداد که در جنگ داشت، بعنوان قلب تبنده دفاعی شهر مظهر استقامت بود.

خانه های تخریب شده اطراف مسجد جامع شهر خرمشهر توسط بعثی ها

• آزادی خونین شهر
• رزمندگان اسلامی طی عملیات بیت‌المقدس در فاصله‌ی زمانی ۱۰ اردیبهشت تا ۳ خرداد ۱۳۶۱ در چهار مرحله منطقه‌‌ای به وسعت ۵۳۸۰ کیلومتر مربع را آزاد کردند؛ ۱۶۰۰۰ تَن از نیروهای عراقی را به هلاکت رسانده یا مجروح ساختند؛ بیش از ۱۹۰۰۰ نفر از دشمن اسیر گرفتند؛ تجهیزات نظامی زیادی را نابود کرده ویا به غنیمت گرفتند .
• خرمشهر دوباره آزاد شد : طی این عملیات در روز سوم خرداد ١٣٦١ با جانفشانی رزمندگان جان بر كف اسلام خرمشهرآزاد گردید.
• “فتح خرمشهر فتح خاک نيست، فتح ارزشهای اسلامی است. خرمشهر شهر لاله های خونين است. خرمشهر را خدا آزاد کرد.” از بيانات رهبر کبير انقلاب اسلامی، امام خمينی

• خرمشهر بعداز آزادی
• پس از پایان جنگ تحمیلی متاسفانه بازسازی شهر بدون حفظ بخشی از اثار جنگ صورت گرفت ، بنحویی که بازدید کننده به هیچ وجه نمی تواند عمق فاجعه تجاوز بعث و عظمت عملیات رزمندگان را درک کند .
• تنها اثر باقیمانده از جنگ ، ساختمان اداری سابق شرکت نفت خرمشهر ( احداث شده درسال ۱۳۰۹ ) درلب‌شط و در کنار پل شهید جهان‌آرا(پل فلزی) می باشد. این ساختمان در اواخر مهر ۱۳۵۹ به اشغال دشمن درآمد و بعثی ها به عنوان محل دیدبانی استفاده می کردند. با بازسازی گوشه‌ای از ساختمان ،در سال ۷۵ به موزه جنگ (مرکز فرهنگی دفاع‌مقدس) خرمشهر تبدیل شد.

• درس های عبرت آموز

سرگذشت و سرنوشت خرمشهر درس ها و عبرتهای زیادی داشته و دارد:

• در زمان تجاوز رژیم بعث درحالیکه هیچ کس آماده نبود و هیچ سنگری در برابر ارتش مجهز عراق وجود نداشت ؛ دفاع مردمی در برابر اشغال ۳۴ روز مقاومت مقاومت کرد . ارتش بعث در تمامی شهر مواضع دفاعی سنگینی ایجاد کرده بود و پس از ۳۴ روز رزمندگان اسلام خرمشهر را ازاد کردند .
• عملیات دفاع مردمی در برابر لشگر زرهی عراق ، سلاحهای سبک بود و عملیات نظامی برای ازادی نیز توان نظامی عراق بسیار مجهزتر بود .
• در دفاع مقابل عراق تعداد کمی از ایرانیان اسیر شدند ، ولی در عملیات ازاد سازی ، رزمندگان ، ۱۹۰۰۰ نفر را از دشمن اسیر کردند.
• روش جنگ در حمله به خرمشهر ، وحشیانه و بدور از اصول جنگ و انسانیت بود ، ولی در روش جنگ برای بازپس گیری ، براساس اصول اسلامی وانسانی استوار بود .
• علیرغم عدم توازن نظامی طرفین در زمان اشغال و زمان ازاد سازی ، نیروی ایمان در جبهه ایران ، مزیت برتری و عامل موفقیت بوده و امداد الهی را نیز بهمراه داشته است .
• نتیجه اشغال گری برای بعث عراق جنایت و بدفرجامی و لعن ونفرین تاریخ و برای جبهه ایران سربلندی درتاریخ و ماجور بودن و عاقبت بخیری را بهمراه داشته است .

• سخن پایانی
• اگر در دوران سازندگی و بعد از آن ، ازتجارب دفاع مقدس ونیز تعمیم روحیه معنوی آن بهره گرفته میشد ، بسیاری از مشکلات اقتصادی و فرهنگی بعدی، اساسا بوجود نمی آمد ویا در حداقل ممکن می بود.
• ضرورت دارد بخشی از خرابی و تونلهای لبه ساحل براساس اسناد و شواهد بازسازی ومورد بازدید علاقمندان قرارگیرد.
• ضرورت دارد تجربه اسیب های وارده به خرمشهر در توسعه شهرهای مرزی مدنظر قرارگرفته واز احتمال تکرارآن پرهیز شود.
• ان شالله با روی کارآمدن مدیران میراث دار فتح خرمشهر با روحیه جهادی و با انگیزه‌های قوی ، اهداف گام دوم انقلاب اسلامی را بتوان محقق کرد. و با ایجاد تمدن نوین اسلامی ، زمینه سازی طلوع خورشید عظمی ولایت (عج) فراهم گردد . که ….
• خرمشهرها در پیش است .

یکی از ساختمانهای حرمشهر

پل تخریب شده خرمشهر

سنگرهای عراقیها در کنار ساحل خرمشهر

سید جواد هاشمی فشارکی – شهید حسن اثنی عشری نایینی