یکی از مهم‌ترین نهادهای مدنی جمهوری اسلامی ایران در زمینه تمرکززدایی مدیریتی ، شوراهای اسلامی شهر و روستا می‌باشند. که توسط مردم اعضای ان انتخاب و برنامه های کاری را دنتبال میکنند . شوراهای اسلامی شهر از سال ۱۳۷۸ تشکیل شده‌اند و قریب پنج دوره چهار ساله دارای فراز و نشیب های مختلفی  بوده است .  بیانات رهبر انقلاب اسلامی در خصوص شوراهای اسلامی روستاها ، که از پایگاه اطلاع رسانی ایشان استخراج ، تیتر گذاری ، موضوع بندی  ، مدون و تبیین گردیده ، میتواند منشا تحول در کارآمدی آنها و تاثیر بسزایی بر کیفیت فضاهای شهری روستایی و زندگی انان داشته باشد :

سیاستها و برنامه های کلان کاری

• سیاستها و برنامه های کاری شورا ، شهرداری و دهیاری: مهمترین توصیه‌ی اینجانب اولاً مربوط به سیاست‌ها و برنامه‌های کاری شما و سپس درباره‌ی گزینش مدیریت شهر و روستا است. تسهیل زندگی مردم در کارهایی که به شهرداریها مربوط است، برطرف کردن معضلات شهر و روستا، سالم‌سازی محیط زیست، حفظ اصالت اسلامی و ملی در ساخت و سازها، استقرار بخشیدن به جو اسلامی و فرهنگیِ سالم، پرداختن به نیازهای فوری‌تر در عین اهتمام به کارهای زیربنایی، اولویت دادن به مناطق مستضعف‌نشین، تأثیرناپذیری از نفوذ ثروتمندان و جاذبه‌ی ثروت، رعایت دقیق قوانین و عدم تخطی از آن با حیله‌های شبه قانونی، رعایت ویژه‌ی محرومان، آلوده نشدن به اسراف و هدر ندادن بیت‌المال با تجملات زائد و سفرها و مراسم غیرلازم، و در یک کلمه رعایت تقوا و تدبیر و پشتکار، و بهره‌گیری از دانش و تجربه، مواد عمده‌ی توصیه‌ی نخست اینجانب است. )۱۳۸۲/۰۲/۰۶ )

مختصات و هویت شهر اسلامی

• معماری و شهرسازی متناسب با حیات طیبه‌ی اسلامی : شوراهای شهری در فعالیتهای خود به مختصات “شهر اسلامی” توجه کرده و خدمات شهری را در جهت تأمین این مقصود به کار گیرند و بخصوص به معماری و شهرسازی متناسب با حیات طیبه‌ی اسلامی به طور کامل توجه کنند. در شهر اسلامی، عدالت در تقسیم خدمات شهری، تأمین آرامش روحی و امنیت معنوی، ظهور و اعتلای مظاهر اسلامی و انقلابی، عمران و آبادی و زیبایی، حفظ طبیعت و صفای طبیعی، همه با هم باید مورد توجه قرار گیرد. ( ۱۳۷۸/۰۲/۰۸)
• هویت و اصالت شهرها و روستاها، و پایبندی به معماری اسلامی و ایرانی : در فهرست خدماتی که شوراها به آن می پردازند باید حفظ هویت و اصالت شهرها و روستاها، و پایبندی به معماری اسلامی و ایرانی، و رعایت زیبایی و استحکام بناها، و ترویج فرهنگ نظم و قانون، و گسترش نمادهای دین و اخلاق، و آسان سازی خدمت رسانی و عدالت و فراگیری در خدمات شهری و توسعه فضای سبز و اهتمام به سلامت محیط زیست، و توجه به نیازهای جانبازان و مصدومان جسمی، و نگاه عدالت گستر به محله ها و اشخاص محروم، و توجه ویژه به بانوان و نیز به جوانان، برجسته شود و همواره در مد نظر قرار گیرد. (۱۳۸۶/۰۲/۰۸)
• معماری ایرانی، اعتقادات دینی : خدمات متنوع در شهرها و روستاها از جمله ساختمان‌سازی‌ها، احداث خیابان‌ها، نامگذاری‌ها و زیباسازی‌ها باید ضمن همخوانی با پیشرفت‌های روز، با معماری ایرانی، اعتقادات دینی، بافت اجتماعی و شرایط آب و هوایی هر منطقه نیز متناسب باشند.
• اسلام در هویت ایرانی : ما به برکت اسلام توانسته‌ایم هویت ایرانی خود را حفظ کنیم و این حقیقت، باید در همه خدمات و امور شهری خود را نشان دهد.
• تقویت فضای تدین در فضاهای شهری و روستایی : عامل اصلی برای پیشرفت کشور و حرکت به سوی عزت واقعی، حفظ و تقویت فضای تدین و دین‌داری در فضای شهرها و روستاها است. (۱۳۹۰/۰۲/۱۰)
• رعایت جنبه‌های اسلامی و تجلی معماری اسلامی : علی‌الظاهر اروپایی‌ها در زمینه‌ی حفظ نشانه‌ها و یادگارهای تاریخی‌شان پیشقدم هستند و خیلی به آن اهمیت می‌دهند؛ خانه‌ی فلان‌کس، زادگاه فلان دانشمند، محل تدریس فلان استاد، ساختمان‌های یادگاری قدیمی. البته اینها را باید حفظ کرد و اینها چیزهای لازمی است؛ اما شاید از این مهمتر، یا به همین اندازه اهمیت، مسأله‌ی فضای شهری است و تجلی معماری اسلامی و معماری زیبای شرقی. بزرگراهی در غرب تهران درست شده که شاید یک سال پیش، من از آن‌جا عبور کردم و دیدم یک بزرگراه خیلی خوبی است از طرف شمال به جنوب؛ یک چیز خیلی مفید و لازمی است؛ اما اطرافش هنوز هیچی نیست. آن وقت من به آقای احمدی‌نژاد که شهردار بودند و به این‌جا آمدند، گفتم مسأله‌ی ساخت و ساز در اطراف این خیابان‌ها و بزرگراه‌ها، یکی از مسائل مهم شماست؛ چه جوری می‌سازید؟ به چه کیفیت می‌سازید؟ باید طوری بسازید که حتی اگر آن ساخت و ساز دیوار هم باشد، نگاه راننده‌ی اتومبیل عبوری از آن‌جا به شکلهای هندسی ملایم و مطابق طبع انسان، احساس التذاذ بکند. صرف این‌که یک چیزِ بتونی بکشیم بالا، نباشد. در ساخت و سازهای شهری، این مسأله خیلی چیز مهمی است و در خودِ قطار زیرزمینی – مترو – و در ایستگاه‌ها باید این چیزها رعایت شود؛ یعنی چشم‌نواز باشد و موجب التذاذ و انبساط خاطر باشد؛ هم کاملاً جنبه‌های اسلامی، بی‌رودربایستی در اینها رعایت شود. ما باید مقید باشیم به این معنا که خیلی از معماری‌های گذشته‌ی ما در این ده‌ها سال اخیر، متأسفانه درست در جهت عکس بوده. بایستی به این مسأله‌ی حفظ هویت تاریخی و اسلامی شهر و حفظ مراکز قدیمی توجه کنید. (۱۳۸۴/۰۵/۱۷)
• شهربا هویت ایرانی و اسلامی : تهران باید به شهری با هویت ایرانی و اسلامی، زیبا و روح نواز، دارای رفاه عمومی، و مقاوم تبدیل شود. باید با برنامه‌ریزی بلندمدت و با پیگیری مجدانه، هویت ایرانی و اسلامی در تهران متجلی شود. ( ۱۳۸۴/۱۲/۱۳)

فرهنگ‌سازی و تبلیغات در مسائل مربوط به شهر

• فرهنگ‌سازی در ساخت وساز : باید شما فرهنگ‌سازی کنید.مثلاً ملاحظه می‌کنید که نیروی انتظامی برای ترافیک، انیمیشن و کارهای کارتونی در تلویزیون درست کرده که خیلی موثر بوده؛ خیلی چیزهای خوبی است. از این قبیل، شما در همه‌ی زمینه‌ها استفاده کنید. در همین مسأله‌ی ساخت و ساز، شما کاری کنید که این ساخت و سازهای اطراف تهران در چشم مردم و در فرهنگ عمومی، یک چیز منفی بشود؛ یعنی مردم احساس کنند که این کار ضربه‌زدن به آسایش آنها و به زندگی آنهاست. اگر بتوانید در کارهای گوناگون، فرهنگ‌سازی و مسائل تبلیغاتی را در نظر بگیرید، چیز خیلی مهمی است. در همین قضیه‌ی ترافیک و امثال آن هم به همین ترتیب می‌توانید عمل کنید. ( ۱۳۸۴/۰۵/۱۷)
• ترویج روح دیانت و اخلاق اسلامی در شهر : کار شهرداری فقط ساخت‌وساز نیست. خوشبختانه در زمینه مسائل فرهنگی هم شما در گزارش خود مواردی را ذکر کردید. مسائل فرهنگی و اجتماعی شهر، بسیار مهمّ است. سعی کنید روح دیانت و اخلاق اسلامی را در فضای شهر تهران ساری و جاری کنید؛ این کاری است ممکن و گره‌گشای بسیاری از مشکلات است. خیلی از مشکلات ما ناشی از دور شدن از فضایل اخلاقی است. هرچه از فضایل اخلاقی فاصله بگیریم، مشکلات و گره‌های زندگی پیچیده‌تر و بیشتر خواهد شد. باید خود را به اخلاق اسلامی و ملکات فاضله اسلامی نزدیک کنیم و این در محیطهای فرهنگی شهرداری کاملاً امکانپذیر است؛ در کیفیّت اداره بوستانهای شهری که ظاهر فرهنگی هم ندارد – محیطی است برای این که مردم بیایند از آنها استفاده کنند – امکانپذیر است؛ در فرهنگسراها و در نوع کارهایی که شهرداری در تهران می‌کند – نصب تابلوها، تبلیغات، رفت و آمدها، ترافیک و همه چیزهای دیگر از این قبیل – امکانپذیر است. شما می‌توانید با همه این وسایل، اخلاق فاضله را در مردم گسترش دهید. نیّت را این قرار دهید، برنامه‌ریزی را بر اساس این بگذارید؛ خدای متعال هم کمک و الهام خواهد کرد تا بتوانید راههای صحیح را در این مورد پیدا کنید و پیش بروید. ( ۱۳۸۲/۰۹/۱۷)
• ترویج فرهنگ انقلاب اسلامی و ارزشهای دینی :مسائل فرهنگی در همه شهرها به ویژه تهران به عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران بسیار مهم است و باید به این مسئله توجه شود که فرهنگ ما فرهنگ انقلاب اسلامی و ارزشهای دینی است.
• رعایت ارزشهای انقلاب و اسلام : باید ارزشهای انقلاب و اسلام در همه بخشهای فرهنگی رعایت شود و این کار نیازمند تلاش، انگیزه و عزم لازم است. (۱۳۸۶/۰۴/۰۴)
• محیط و مدیریت فرهنگسراها : فرهنگسراها ضمن داشتن محیطی معنوی و درس آموز همراه با فرهنگ اسلامی و انقلابی باید از مدیریتی متعهد، انقلابی و دینی برخوردار باشند(. ۱۳۸۴/۱۲/۱۳)

روحیه خدمت به مردم

• خدمت با روحیه‌ای‌ بسیجی‌: باید با روحیه‌ای‌ بسیجی‌ یعنی‌ با «احساس‌ تکلیف‌، بدون‌ توقع‌، فداکارانه‌، بدون‌ خودنمایی‌ و برای‌ رضای‌ خدا» کار کرد و حتی‌ یک‌ روز را برای‌ خدمت‌ به‌ مردم‌ از دست‌ نداد.( ۱۳۸۱/۱۲/۱۹)
• نیت و توان اعضا : از انتخاب‌شوندگان محترم انتظار می‌رود که با تکیه و امید به فضل الهی بار این مسؤولیت را بر دوش کشیده همه‌ی توان خود را به ادای وظایفی که در قانون برای این شوراها معین است، مصروف کنند و خدمت به مردم را که از بزرگترین عبادات است سرلوحه‌ی همه‌ی انگیزه‌های خود قرار دهند. ( ۱۳۷۸/۰۲/۰۸)
• مغتنم شماری فرصت خدمت به مردم : خدمت به مردم افتخار بزرگی است. وقتی کسی این فرصت را پیدا می‌کند که به مردم خدمت کند، اوّلاً باید خدا را بر این توفیق و بر این فرصت مغتنم، شکر بگزارد؛ ثانیاً وقت خود را، مصروفِ به انجام رساندن این کار مهم کند. همه ما در احکام شرعی و در روایات اخلاقی، بارها توصیه شده‌ایم و می‌دانیم که اگر کسی برای مردم کاری انجام دهد و قدمی بردارد، چقدر خدای متعال به او اجر خواهد داد. این کاری هم که امروز شما برعهده دارید، یک مصداق کامل از چیزی است که در آن روایات هست. خدا توفیق را به همه نمی‌دهد؛ اما آن کسی که توفیق خدمت پیدا کرد، باید این توفیق الهی را شکرگزاری کند.( ۱۳۷۸/۰۳/۰۴)
• معیار قضاوت در عملکرد خدمت‌ به‌ مردم‌ : معیار مردم‌ برای‌ قضاوت‌ در مورد مسؤولان‌ و مدیران‌ کشور، عملکرد آنها در عرصه‌ خدمتگزاری‌ به‌ ملت‌ است‌ و هیچ‌ کاری‌ فوری‌تر و مهمتر از خدمت‌ به‌ مردم‌ وجود ندارد. ۱۳۸۱/۱۲/۱۹
• از دست ندادن فرصتها : از اولین روز آغاز به کار و بدون هدر دادن حتی یکروز، شانه به زیربار سنگینی که بر عهده‌ی شما نهاده شده بدهید و مسابقه در خدمت‌رسانی را آغاز کنید.( ۱۳۸۲/۰۲/۰۶)
• شیرینی در خدمت صادقانه و پیگیرانه و عالمانه : یکی از بزرگترین چیزهایی که کام مردم را شیرین می‌کند، این است که ببینند، حس کنند و بیابند که مسؤولانِ امور آنها در پی خدمت صادقانه و پیگیرانه و عالمانه به آنها هستند. خودِ همین، مردم را خوشحال می‌کند. گاهی گفته می‌شود باید مردم را شاد و افسردگان را از افسردگی خارج کرد؛ این حرف درستی است. اگر کسانی به معنای حقیقی کلمه دنبال این موضوع هستند، راهش همین است؛ به مردم نشان دهند که در پی کار صادقانه و پیگیرانه و عالمانه‌اند. این بیش از همه چیز فضا را شادمانه خواهد کرد. (۳۸۲/۰۹/۱۷ )

عمل به وظایف قانونی

• شناخت وظایف و عمل به آن : حدود و وظایف شوراهای اسلامی که در قانون معین شده باید در قول و عمل به طور کامل رعایت شود. اعضاء شوراها وظایف خود را به درستی بشناسند و بر تحقق آن همت بگمارند و چیزی را که در قانون پیش‌بینی نشده و یا به خاطر واقعیتهای کشور و دولت، قادر به انجام دادن آن نیستند، وعده ندهند و مردم را از کمک و اقدام شوراهای اسلامی مأیوس نسازند.( ۱۳۷۸/۰۲/۰۸)
• رفع مشکلات با عمل به وظایف : وظایفی که برای شوراها در قانون ذکر شده، همان وظایفی است که اگر شوراهای ما ان‌شاءاللَّه بتوانند این وظایف را به طور کامل به انجام برسانند، بسیاری از مشکلات جاری مردم برطرف خواهد شد و این موارد را قانون‌گذاران با دقّت در قانون اساسی و در قانون عرفی معیّن کرده‌اند.( ۱۳۷۸/۰۳/۰۴)
• شیرینی در اجرای درست قوانین : این شوراهایی که در قانون اساسی پیش‌بینی شده، اگر به شکل درست و خوب تحقّق پیدا کند، بسیار فرآورده‌ی مفید و شیرینی برای کشور و ملت خواهد داشت. البته شرطش این است که این قانون خوب اجرا شود؛ که امیدواریم به شکل صحیحی اجرا شود.( ۱۳۷۷/۱۲/۰۴)

جلوگیری از خلاف قانون

• جلوگیری از قانون فروشی در شهرداری : مسأله‌ی معامله‌ی ابزارگونه با قانون – به تعبیر رایج، قانون فروشی – هم مشکل دیگری است که آن زمان هم بود و بنده هم بارها تذکّر می‌دادم! (۱۳۷۹/۰۴/۲۷)
• مضر بودن تهیه درآمد از هر طریقی:  حالا گفتید که دولت، بناست کمک کند؛ چه بهتر. اگر دولت می‌تواند کمک کند، کمک کند، بسیار بهتر است؛ اما چنانچه دولت کمک نمی‌کند، شما اگر از یک راه قانونی معقول بی‌ضرر – که نتایج سوئی نداشته باشد – درآمدی کسب کردید، چه بهتر، بسیار هم خوب است. عوارض، چیزی است که باید مردم بدهند؛ اما اگر شما به قصد کسب درآمد، دست به کارهایی زدید که نمی‌توانید عوارض فرهنگی آن را از پیش، درست محاسبه کنید بسیار مضرّ است. ( ۱۳۷۹/۰۴/۲۷)

خالص کردن نیت برای خدمت به مردم

• خدمت به مردم ، نعمت وعبادت: امروز هم که بحمداللّه خدا به مسؤولان توفیق داد تا شوراها را با این سطح وسیع به وجود آوردند، شوراها هم در خدمت مردم. امروز شما چنین نعمتی را در اختیار دارید. قصدتان را برای خدا خالص کنید. عزیزان من! هیچ عبادتی بالاتر از خدمت به مردم نیست؛ چه در شهر، چه در بخش و چه در روستا. ( ۱۳۷۸/۰۳/۰۴)
• خدمت با نیت خدایی : من بارها عرض کرده‌ام، کسانی که مسؤولیتهایی بر دوش دارند – مسؤولیتهای اجرایی و شبیه اجرایی – اگر همه وقت خودشان را صرف این مسؤولیت کنند، شاید ان‌شاءاللَّه بتوانند آن وظیفه را به نحو احسن انجام دهند؛ اما چنانچه مقداری از آن وقتی را که برای این کار است به کارهای دیگر مصروف کردند، کارها زمین خواهد ماند. من توصیه می‌کنم – همچنان که در آن پیام هم به شما عزیزان عرض کردم – وقت را مصروفِ خدمت کنید، مصروفِ کار کنید، قصد را خدایی کنید و آنچه را که وظیفه شماست – و با انتخاب مردم این وظیفه بر دوش شما آمد – ان‌شاءاللَّه با اخلاص و به بهترین وجهی انجام دهید. خدا هم به شما کمک خواهد کرد و ان‌شاءاللَّه خواهید توانست آنچه را که مایه روسفیدی و سرافرازی شما پیش خدا و پیش بندگان خداست، به انجام برسانید. ( ۱۳۷۸/۰۳/۰۴) 

ارتباط دائمی با مردم

• ارتباط دائمی با مردم برای شناخت مشکلات : از آنجا که شوراها از مظاهر مشارکت مردمی و برای تسهیل امور مردم است، اعضاء محترم ارتباط دائمی خود با مردم و حضور در میان آنان و اطلاع از مشکلات آنان را وظیفه‌ی مستمر خود بدانند و دسترسی مردم را به خود، آسان سازند.( ۱۳۷۸/۰۲/۰۸)
• رفع مشکلات و اخلاقی تر کردن زندگی : بنیاد این نهاد اجتماعی بر حل عملگرایانه ی مشکلات عینی و مشخص مردم در شهر و روستا است و هدف آن راحت تر و اخلاقی تر کردن زندگی شهروندی است.( ۱۳۸۶/۰۲/۰۸)

تسهیل و تسریع کار مردم

• تسهیل و سریع کار مردم : در مراجعات مردمی باید تسهیل و تسریع کار مردم، تکریم آنان و اعتماد سازی به عنوان چهار شاخص مهم مورد توجه جدی باشد.( ۱۳۸۴/۱۲/۱۳ )
• رفع سخت‌گیریهای‌ بی‌جا: سخت‌گیریهای‌ بی‌جا، معطل‌ کردن‌ و سر دوانیدن‌ مردم‌، و استفاده‌ از برخی‌ روشهای‌ غیراخلاقی‌ در قبال‌ مردم‌ از جمله‌ مشکلاتی‌ است‌ که‌ باید بموازات‌ مبارزه‌ قاطع‌ و پیگیر با فساد، حل‌ شود.( ۱۳۸۱/۱۲/۱۹ )

ویژگی های شهرداران ودهیاران

• ویژگی های شهرداران و دهیاران : این شرط، به ویژه در گزینش شهرداران و دهیاران، اهمیت می یابد. ملاک این گزینش، باید امانت و دینداری، کفایت و کارآمدی، نجابت و حسن سلوک با مردم باشد.( ۱۳۸۶/۰۲/۰۸)
• ویژگی های شهرداران و دهیاران : در انتخاب شهرداران و دهیاران، مهمترین خصوصیتی که باید رعایت شود، کاردانی و صلاحیتهای دینی و انقلابی است. شوراهای اسلامی در این انتخاب مهم لازم است به امانتداری و تدین و توانایی اجرایی این برگزیدگان کمال اهتمام را بورزند.( ۱۳۷۸/۰۲/۰۸)
• سلامت مدیران : سلامت بافت مدیران شهری بسیار مهم است زیرا بی توجهی به این بافت، موجب بروز مشکلات عدیده و تأثیرگذاری آنها بر زندگی روزمره مردم می شود، لذا باید در انتخاب مدیران در سطوح مختلف دقت و اهتمام لازم برای رعایت معیارها انجام گیرد. ۱۳۸۴/۱۲/۱۳
• ویژگی های شهرداران : شوراهای‌ شهر و شهرداران‌ سراسر کشور باید امانتدار «رأی‌، اعتماد، محیط زندگی‌ و اخلاق‌ و فرهنگ‌ مردم‌» باشند که‌ یکی‌ از مصداقهای‌ مهم‌ امانتداری‌ رأی‌ مردم‌، انتخاب‌ شهرداران‌ «امین‌، قابل‌ اعتماد، با کفایت‌، پاکدامن‌، متدین‌، شجاع‌، ساده‌ زیست‌، مردمدار و مقید به‌ انضباط مالی‌» است‌.( ۱۳۸۱/۱۲/۱۹)
• درباره‌ی انتخاب مدیریتهای شهر و روستا توصیه می‌کنم امانت و دیانت و کفایت اشخاص را ملاک گزینش قرار دهید. رفاقتهای شخصی و حزبی و ملاحظات سیاسی به هیچ رو، نباید مجوز گزینش مدیران فاقد ملاکهای اصلی شمرده شود. به شهردار برگزیده‌ی خود کمک و فرصت دهید و از او مسؤولیت و پاسخ بخواهید و در برابر کوتاهیها یا کجرفتاریها بی‌تفاوت نمانید و به وظیفه‌ی قانونی خود عمل کنید. و این همه را از جنجال و غوغاگری که امروز متأسفانه بعضی بجدّ، طالب آنند، دور نگهدارید.( ۱۳۸۲/۰۲/۰۶)

همدلی هماهنگی بین اعضاء

• تفاهم و همدلی اعضاس شورا : برای کسب توفیق در وظایف شوراهای اسلامی، شرط اول آن است که اعضاء شوراهای اسلامی هر شهر یا روستا در عمل با یکدیگر تفاهم و همدلی داشته باشند. بدون این شرط مهم، یقینا این نهاد تازه تأسیس نخواهد توانست برای مردم منشأ خیر و صلاح گردد. ( ۱۳۷۸/۰۲/۰۸)
• همکاری‌ بین شورای شهر و شهردار : همکاری‌ای را که بحمداللَّه الان بین اعضای شورای شهر و همچنین بین شورای شهر و شهردار وجود دارد، با همه نیرو حفظ کنید. شهردار توجّه داشته باشد که شورای شهر ریشه اوست؛ شورای شهر هم مدیری را که انتخاب کرده، با همه وجود تقویت کند. با هم باشید. شورای شهر، شهردار را تقویت کند؛ چون سربازی است که او را به وسط میدان فرستاده است؛ بنابراین باید پشت جبهه او را به‌طور کامل داشته باشد. آن سرباز هم خود را از ریشه و اصل و پایه خود منقطع نداند؛ متّصل به آن‌جا و منبعث از آن‌جا بداند. این، مجموعه واحد مدیریّت شهری است. البته در سازمان اداری جمهوری اسلامی برای شورای شهر قیمی معین نشده است؛ چون منتخب مردم است و شهردار را هم انتخاب می‌کند و کارها را با همین روشهای درست و شیوه‌های سالم، پیش‌بینی و برنامه‌ریزی می‌کند و سپس انجام می‌دهد. ( ۱۳۸۲/۰۹/۱۷)

اختلاف شورا و شهرداری

• اختلافات داخلی مانع خدمت رسانی : مردم آمده‌اند، اقبال کرده‌اند و با یک شور و امیدی به چیز ناشناخته‌ای که در تعبیرات ما و در شعارها و اظهارات، تصویری از آن داشتند، رأی داده‌اند. این شما هستید که می‌توانید این ایمان مردم را مستحکم کنید. اگر بین خودتان بر سرِ چیزهای کوچک، دائم اختلافها وجود داشته باشد، یا بین شما و شهردار اختلافهایی و سرگرمیها و گرفتاریهای گوناگون باشد، اجازه نمی‌دهد که به مسائل، رسیدگی کنید. ( ۱۳۷۹/۰۴/۲۷ )
• کمک به رفع مشکلات محرومین : اکثریت این مردم که مردم فقیر و مردم محرومی هستند، ببینید چه چیزی لازم دارند و مشکلشان چگونه برطرف می‌شود. من نمی‌گویم مشکلات فقرا را شما برطرف کنید. تا آن جایی که مربوط به شورای شهر است، و تا آن جایی که مربوط به شهرداری است، شما برطرف کنید. ( ۱۳۷۹/۰۴/۲۷ )

رفع اختلافات داخلی : در مورد ارتباطاتتان با شهردار هم من می‌دانم بین شهردار و اعضای شورا اختلافاتی وجود دارد، ولی معتقدم این اختلافات، هیچ به مصلحت نیست. اصلاً اینها هیچ به صلاح شورا و صلاح مجموعه‌ی شهرداری و اینها نیست. همه همّت کنید و اختلافات را کنار بگذارید؛ محور اصلی را بچسبید. اگر بنا باشد گرایشهای گروهی و جناحی و حزبی و رفاقتی را وارد قضایا کنید، این کار به سامان نخواهد رسید. (  ۱۳۷۹/۰۴/۲۷ )

استفاده از روشهای علمی در اداره شهر

• استفاده از روشهای علمی دانشگاهی : باید در اداره شهر از روشهای علمی و محققان برجسته دانشگاهها نیز استفاده شود. (۱۳۸۶/۰۴/۰۴)
• استفاده از علم و فکر اشخاص عالِم: از علم و فکر و برنامه و اشخاص عالِم استفاده کنید. هرچه می‌توانید، عقول صاحبان عقل را بر عقل خودتان بیفزایید و ذخیره عقلانی خود را تقویت کنید تا بتوانید کارها را انجام دهید. (۱۳۸۲/۰۹/۱۷)

مبارزه با مفاسد  در شهرداری‌ها

• مبارزه با سوءاستفاده‌ی مالی : از جمله موضوعاتی که من می‌خواهم بسیار روی آن تکیه کنم، یکی این است که در شهرداری، جلوِ سوءاستفاده‌ی مالی را بگیرید. این یک قلم بسیار مهم است. این، آن چیزی است که بلاشک در دوره‌ی قبل بوده، کم هم نبوده، زیاد بوده است و قابل انکار نیست. الان هم یقیناً هست، حالا شما خبر دارید، یا ندارید، گزارش می‌رسد، یا نمی‌رسد – که لابد هم می‌رسد – مبارزه‌ی با این هم از همه چیز، سخت‌تر است. جلوِ این را با قاطعیت بگیرید و نگذارید سوءاستفاده شود.
• مبارزه با رشوه خواری( بزرگترین گناه ) : شما بر قانون و بر ضوابط قانونی، پای بفشارید و ملاحظه نکنید. این، آن چیزی است که شما را پیش خدا سرافراز خواهد کرد و مظهر دینداری شما از جمله، این چیزهاست. با رشوه‌خواری در داخل شهرداری، به‌شدّت مقابله کنید. رشوه، جزو بزرگترین گناهان است؛ جزو بزرگترین عوامل تخریب نظامهای سیاسی دنیاست. هیچ‌کس هم وقتی می‌خواهد به کسی رشوه بدهد، نمی‌گوید که بدانید، این رشوه است دارم به شما تقدیم می‌کنم! نه، رشوه را لای زرورقهای گوناگون می‌پیچند که ظاهراً رشوه نیست؛ ولی واقعش رشوه است! جلوی رشوه را به‌جدیّت بگیرید. ( ۱۳۷۹/۰۴/۲۷)
• ارتباط سهل مردم مانع فرصت طلبان می شود : شهرداریها همواره در معرض افراد فرصت طلب و سودجو قرار دارند اما ارتباط با مردم و دسترسی آسان آنان به مدیران شهرداریها، موجب می شود زمینه بسیاری از فرصت طلبی ها از بین برود. (۱۳۸۶/۰۴/۰۴)
• مبارزه با فساد مالی : در داخل تشکیلات شهرداری با فساد مماشات نکنید؛ چه فسادی که مربوط به بیرون شهرداری است و می‌خواهد از ابزار شهرداری استفاده کند، چه فسادی که خدای نکرده در درون هسته‌ای از هسته‌های شهرداری رخنه کرده باشد و در آن‌جا بخواهد گسترش پیدا کند و فضا و محیط امنی برای خود درست کند. هرگونه مماشات با فساد و میدان دادن به آن، زیر پای خود شما را خالی و امکان ادامه کار را برای شما دشوار خواهد کرد. نگذارید در هیچ جای شهرداری فساد رخنه کند. البته کارِ دشواری است. شهرداری جایی است که انسان در آن با پول، با مردم، با مراجعان و با کسانی که حاضرند برای بعضی از مقاصد خود ولخرجی کنند، مواجه می‌شود. این‌طور جاها خیلی باید مراقب بود. این‌جاست که تقوای الهی به درد می‌خورد. تقوا زره‌ای است که اگر انسان آن را پوشید، تیرهای زهرآگین فساد و گناه در او کارگر نخواهد شد و او را از پا نخواهد انداخت. تقوا حصنِ منیع انسان است. این که این همه ما را به تقوا توصیه کرده‌اند، به‌خاطر همین است. بسیاری از خطاها و انحرافاتی که مشاهده می‌کنید، ریشه فکری ندارد؛ نه این‌که خیال کنید یک ایدئولوژی است که کسی را به این نحوه عمل کردن وادار می‌کند؛ نه، ریشه بسیاری از اینها در نفسانیّات خودِ انسان است. یک‌جا پای انسان می‌لغزد و جلوگیری نمی‌کند؛ این لغزش ادامه پیدا می‌کند و انسان در صدد توجیه برمی‌آید و برای خودش ایدئولوژی می‌سازد. انسان گاهی مبنای فکری درست می‌کند تا خطای خود را اصلاح کند. جلوِ خطاها و لغزشهای خود را از همه جا بگیریم و بهتر از همه جا، اوّلِ کار است و بهتر از اوّلِ کار، پیشگیری است. این، روح تقوا را در ما تقویت خواهد کرد. (۱۳۸۲/۰۹/۱۷)

مبارزه با تجملگرایی در شهرداری

• مقابله با تجمّل پرستی، واسراف : شما آقایان نگذارید این تجربه‌ها تکرار شود. با رشوه – هر وقت خبر رسید – مقابله کنید؛ با تجمّل‌پرستی در هزینه‌های شهرداری، مقابله کنید. تجمّل پرستی، اصلاً مطلوب و مقبول نیست. اسراف و زیاده روی در مخارج، مقبول نیست. (۳۷۹/۰۴/۲۷ )
• پرهیز از کارهای خلاف عدالت : کارهایی‌ نظیر سفرهای‌ بیهوده‌، تجمل‌گرایی‌ و حقوق‌های‌ گزاف‌، خلاف‌ عدالت‌ است‌ و باید از آنها پرهیز کرد. (۳۸۱/۱۲/۱۹)

پرهیز از انگیزه‌های جناحی

• پرهیز از جناح بندی ها : یک شرط اساسی آن است که انگیزه های جناحی و حزبی، این شوراها را عرصه ی تاخت و تاز خود نکند و آن را از کار اصلی خود باز ندارد. توفیق نسبی شوراهای دور دوم در مقایسه با دوره ی پیش از آن در بسیاری از کلانشهرها، آزمون عینی این حقیقت است. ( ۱۳۸۶/۰۲/۰۸)
• زهر مهلک در انگیزه های جناحی : دخالت جناح بندیها و انگیزه های حزبی و گروهی و شخصی و طایفگی در این وظیفه ی مهم، زهر مهلکی است که شوراها را از کار می اندازد و آن را کم سود و گاه، زیانبخش می سازد. ( ۱۳۸۶/۰۲/۰۸)
• دور کردن مناقشات سیاسی : مناقشات سیاسی و جناحی و ورود در هر اقدامی که اعضاء شورای اسلامی را از اتحاد عملی خود دور کند، برای این شوراها مضر و ناروا است. ( ۱۳۷۸/۰۲/۰۸)

جنجال سیاسی بجای عمل به وظایف قانونی

• پرهیز از جنجال سیاسی سبب امیدواری مردم میشود : یقیناً اگر شوراها به وظایف خود عمل می‌نمودند و مردم را به نیّتها و کارآیی خودشان امیدوار می‌کردند، استقبال مردم باز هم بیشتر می‌شد. مردم مایلند در اداره‌ی کشور به وظیفه‌ی خود عمل کنند و سهم و حقّ خود را نیز استیفاء نمایند. اگر کسانی هم که در شوراهای سراسر کشور انتخاب شده‌اند، ان‌شاءاللَّه به وظایف خود عمل کنند و از جنجال و غوغاگری سیاسی و پرداختن به اموری که وظایف آنها نیست، پرهیز کنند و به وظیفه‌ی خود بپردازند – که وظیفه‌ی آنها اداره‌ی امور شهرها و روستاها و رسیدن به مشکلات مردم در محدوده‌ی وظایف خودشان است – بلاشک علاقه‌ی مردم نسبت به این نهاد مهمّ جمهوری اسلامی که در قانون اساسی روی آن تأکید شده، بیشتر خواهد شد. ( ۱۳۸۱/۱۲/۱۳)
• کوتاهی وافساد سبب دلسردی مردم میشود : مردم به نظام و نهادهای آن علاقه‌مندند و توقّعی که از مسؤولان دارند، کار و خدمت و انجام دادن وظایفشان است. در این خصوص، فرقی بین شورای شهر، مجلس شورای اسلامی، دولت و بقیه‌ی دستگاهها نیست؛ هرکدام وظیفه‌ی خود را انجام دهند، مردم را به خودشان علاقه‌مند و دلگرم خواهند کرد. اگر کسانی وظیفه‌ی خود را انجام ندهند، کوتاهی کنند، به کارهای دیگر سرگرم شوند و احیاناً افساد کنند – کمااین‌که در بعضی از موارد مشاهده شده است کسانی‌که مردم آنها را برای کاری انتخاب کردند، به‌جای این‌که به آن کار بپردازند، به کارهایی پرداختند که مطلقاً به نفع مردم نیست، بلکه به زیان مردم است – طبعاً مردم دلسرد خواهند شد. (۱۳۸۱/۱۲/۱۳)

نظارت بر شهرداری ودهیاری

• نظارت دقیق : باید پیشرفت کارها را از نزدیک لمس کرد و تنها به گزارش های رسمی اکتفا نکرد.( ۱۳۸۶/۰۴/۰۴)
• نظارت موثر : درخصوص شوراها نیز که آیا وظایف آنها نظارت صرف است و یا نظارت همراه با اجرا، نظر شورای نگهبان باید ملاک قرار گیرد. البته برای نظارت هم می‌توان ساز و کاری تعیین کرد که از یک طرف اجرا نباشد و از طرف دیگر تبدیل به نظارت بی‌خاصیت نیز نشود.( ۱۳۹۰/۰۲/۱۰ )
• نظارت و حسابرسی براساس تکلیف الهی: در نظارت و حسابرسی از کار شهردار و دهیار نیز، شورا باید عینا همین امر مهم را در برابر چشم داشته باشد و جز تکلیف بزرگ الهی خود، چیزی را در نظر نگیرد.( ۱۳۸۶/۰۲/۰۸)

سخن پایانی

• شهر و محلات آن با تنوع فرهنگ رفتاری افراد و سلايق شهروندان فضاي زیست و رشد ساکنان بوده؛ که با غفلت از سبک زندگي اسلامی همراه بوده- زندگي و سلامت جسم وجان وتاثیر آن برکالبد شهری ، شهروندان را نیز با مخاطره روبرو نموده است؛ وضرورت دارد رهنمود های رهبر انقلاب اسلام در نظام برنامه ریزی کالبدی و مدیریت و اجرایی شهرداریها و دهیاری ها قرار گیرد .
• پس از انقلاب اسلامی مصوبات قانونی زیادی در رعایت هویت اسلامی در شهرسازی و معماری ابلاغ شده ولی با کاهلی مدیران وکارشنناسان اجرایی نشده است وسبب بی هویتی شهرها و روستاهای کشور شده است ، که بایستی در دوره جدید شورای شهر و روستا ، مورد توجه جدی قرار گیرد .

منبع :

پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله‌العظمی سيدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی)  ، به نشانی :   https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=22354

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی ، استاد دانشگاه و مولف کتاب نظام مدیریت فرهنگی در شهر اسلامی – ایرانی ( برپایه مبانی نظری و فرایند فکری سازنده شهر اسلامی ) و کتاب معماری وشهرسازی اسلامی در آیینه قوانین ومقررات