در این نوشتار ، نخست به امر قرآنی و ائمه اطهار (ع) درخصوص شورا ومشورت پرداخته شده و وضعیت شورا در پیش از انقلاب و پس انقلاب اسلامی پرداخته شده و بر این ضرورت عقلی و شرعی و تکلیف قانونی و جایگاه حاکمیت مردم بر سونوشت خویش پرداخته شده و تحقق عملی حاکمیت مردم سالاری دینی و تشکیل هزاران شورا در سطح کشور تبیین شده ودر انتها پیشنهاداتی برای ارتقا کیفی واثر گذاری بیشتر شوراها بیان شده است .
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
شورا یک اصل عقلی است که آموزه های دین اسلام در کتاب و سنت نیز بر آن تاکید نموده و به برکت انقلاب در قانون اساسی جایگاه والایی یافته و تحقق آن برکات زیادی را بهمراه اورده است .
- امر قرآنی وائمه اطهار (ع)
وَأَمْرُهُمْ شُورَىٰ بَيْنَهُمْ ( ایا ۳۸ سوره مبارکه شورا)و آنان که امر خدایشان را اجابت کردند و …. و کارشان را به مشورت یکدیگر انجام می‌دهند . ودههاحدیث درباره مشورت و نظرخواهی از پیامبر الهی ۰ص) و امامان معصوم وارد شده است .
- شورا در پیش از انقلاب
- حکومت بصورت مورثی شاهنشاهی بوده و تمام مقامات را نیز شاه منصوب می کرده و مجلس شورای ملی نیز فرمایشی بوده و بر اساس فهرست مورد پذیرش شاه در سراسر کشور تعیین میشده و اساسا مردم در تعیین سرنوشت خود هیج نقشی نداشته اند.
- رهبر انقلاب اسلامی : “انقلاب به یک انحطاط تاریخی طولانی پایان داد و کشور که در دوران پهلوی و قاجار بشدّت تحقیر شده و بشدّت عقب مانده بود، در مسیر پیشرفت سریع قرار گرفت؛ در گام نخست، رژیم ننگین سلطنت استبدادی را به حکومت مردمی و مردم‌سالاری تبدیل کرد و عنصر اراده‌ی ملّی را که جان‌مایه‌‌ی پیشرفت همه‌جانبه و حقیقی است در کانون مدیریّت کشور وارد کرد؛ آنگاه جوانان را میدان‌دار اصلی حوادث و وارد عرصه مدیریّت کرد؛ روحیه و باور «ما میتوانیم» را به همگان منتقل کرد؛ به برکت تحریم دشمنان، اتّکاء به توانایی داخلی را به همه آموخت و این منشأ برکات بزرگ شد”( مقدمه برکات انقلاب اسلامی ، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ، ۲۲ بهمن ۱۳۹۷ )
- شورا پس انقلاب اسلامی
- انقلاب اسلامی ایران نیز که بر مبنای آموزه های اسلامی در چارچوب هدف سلبی خود با استبداد و خودرایی فرمانروایان به مبارزه برخاست و تحقق مشارکت عمومی مردم در تعیین سرنوشتشان را به عنوان یک هدف ایجابی برگزید.
- ضرورت
- شورا یک نهاد جمعی تصمیم گیری مبتنی بر شیوه دمکراسی وتصمیم گیری براساس خرد جمعی است .
- آيه ۳۸ شوری مشورت را پشتوانه محكمی برای مؤمنين می‌داند
- تکلیف قانونی
- فصل هفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ، به شوراها اختصاص یافته و شوراها را از ارکان تصمیم گیری و اداره امور کشور ذکر کرده است.و طی اصول یکصدم تا یکصد و ششم وظایف، چگونگی انتخاب و سایر مسائل مربوط به شوراها مشخص شده است.
- جایگاه حاکمیت مردم بر سونوشت خویش
- قانون اساسی در بیان اصول کلی حاکم بر نظام جمهوری اسلامی در اصل ششم شیوه اداره امور کشور را بر آراء عمومی مبتنی کرد و روش آن را انتخابات قرارداد، به موازات اشاره به انتخاب رئیس جمهوری و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، از انتخاب اعضای شوراهای اسلامی نیز به عنوان ابزاری برای تحقق حاکمیت مردم و تجلی اراده عمومی یاد کرده است.
- بیان رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب : ( انقلاب اسلامی ) مشارکت مردمی را در مسائل سیاسی مانند انتخابات، مقابله با فتنه‌های داخلی، حضور در صحنه‌های ملّی و استکبارستیزی به اوج رسانید ( بند ثالثا در برکات انقلاب اسلامی ، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ، ۲۲ بهمن ۱۳۹۷)
- تحقق عملی حاکمیت مردم سالاری دینی
- شورای انقلاب در ابتدای انقلاب
- مجلس خبرگان قانون اساسی
- مجلس خبرگان رهبری
- مجلس شورای اسلامی در سطح عالی تقنینی
- شورای نگهبان قانون اساسی تطبیق مصوبات مجلس با شرع و قانون
- تشکیل ۱۰۴ شورای عالی کشور برای تصمیم گیری درمسایل کلان موضوعی ( فهرست در زیر آمده است )
- تشکیل دهها شورا در کشور ( فهرست برخی در زیر آمده است )
- تشکیل ۱۳۰۰ شورای شهر به تعداد تمامی شهرها و ۳۷ هزار شورای روستا به تعداد تمامی روستاهای کشور
- دهها شورایاری محلات
- تقویم کشور
- نهم اردیبهشت، روز ملی شوراها نام نهاده شده است .
- تشکیل شورا ها
پس از موفقیت آمیز بودن سایر شوراها ،در روز نهم اردیبهشت ۱۳۷۸ نخستین شوراهای شهر و روستا به طور رسمی دوره چهار ساله مسئولیت خویش را برای تحقق بخشی از حاکمیت مردم را آغاز کرده ودوره های دوم ؛ سوم ، چهارم وپنجم نیز سپری شده ودر آستان تشکیل شورای اسلامی ششم در سال ۱۴۰۰می باشیم.
- سخن پایانی
- انتخاب مردم نقش اساسی در تعیین سرنوشت خود دارد و به صلاح خود مردم هست که دست به انتخاب اصلح زدهتا نتیجه اصلح به مردم وجامعه به بار اورد.
- گرچه ما براساس قانون مخیر به انتخاب هر کاندیدایی می باشیم ولی باید توجه کنیم که این نعمت از برکات انقلاب است و لازمست در راستای اهداف انقلاب باشد .
- گرچه انتخاب کاندیداها مخفی می باشد ، ولی عندالله در نوع انتخاب مسولیم و ماجور ویا مورد عقاب خواهیم بود .
- از انجا که براساس نص قران کریم ، خدا و پیامبر(ص) ، امامان (ع) و جانشین امام زمان (عج) حق ولایت و حاکمیت دارند ، لذا این تعیین انتخاب ها ؛ اعتباری است که به ودیعه به ما داده شده و ما مکلف به رعایت معیارهای انتخابی که از سوی ولی فقیه اعلام میشود می باشیم .
- گرچه برای کاندیداها معیارهایی تعیین شده ولی کفایت لازم را نداشته و بایستی دقیق تر شده والزام رعایت قوانین و شرع از کاندیداها اخذ شود .
- با توجه به حساسیت نهادهای شوراها و احتمال مفسده ، نهادهای نظارتی بایستی نظارت بیشتری در این خصوص داشته باشند.
- شوراها که برخواسته از رای مردم هستند؛ اعضای منتخب آن ، بایستی روحیه مردمی خویش را حفظ کرده و نیازهای مردم و اولویت ها را بدرستی شناخته و برای رفع مشکلات اهتمام اثرگذار داشته باشند.
- همراهی و همگامی مردم با شوراها نیز نیازمند فراهم بودن بسترهای مناسب فرهنگی و اجتماعی است . برای مشارکت بیشتر مردم ، لازم است کارگروههای تخصصی وموضوعی تشکیل شود و پل ارتباطی مردم و شوراها گردند.
- بین شوراها و سازمانهای اجرایی ضرورت دارد هماهنگی و تعامل بیشتری در حوزه مسایل مشترک فیمابین صورت گیرد.
فهرست شوراهای عالی کشور
(با تصریح “عالی” در عنوان)
۱. شورای عالی اجرای سیاست‌های اصل ۴۴
۲. شورای عالی استیناف فدراسیون فوتبال
۳. شورای عالی المپیادهای دانشجویان علوم پزشکی
۴. شورای عالی آمار
۵. شورای عالی توسعه قضایی
۶. شورای عالی تهیه کنندگان
۷. شورای عالی حوزه‌های علمیه
۸. شورای عالی خرما
۹. شورای عالی صنایع دریایی
۱۰. شورای عالی طنز
۱۱. شورای عالی قرآن
۱۲. شورای عالی قطب‌های علوم پزشکی
۱۳. شورای عالی کارشناسان رسمی دادگستری
۱۴. شورای عالی مبارزه با جرم پولشویی
۱۵. شورای عالی مشورتی گمرک
۱۶. شورای عالی موسیقی صدا و سیما
۱۷. شورای عالی نظارت و بازرسی
۱۸. شورای عالی ورزش
۱۹. شورای عالی اقتصاد
۲۰. شورای عالی انرژی اتمی
۲۱. شورای عالی پول و اعتبار
۲۲. شورای عالی اجرایی بهداشت کشور
۲۳. شورای عالی اداری –مبنای قانونی: قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی (سال ۱۳۷۹) | ریاست: رییس‌جمهور
۲۴. شورای عالی استاندارد
۲۵. شورای عالی استانداری
۲۶. شورای عالی استان‌ها
۲۷. شورای عالی اشتغال
۲۸. شورای عالی اطلاع رسانی
۲۹. شورای عالی اطلاعات و جهانگردی
۳۰. شورای عالی اقیانوس شناسی کشور
۳۱. شورای عالی الکترونیک
۳۲. شورای عالی امنیت فضای تبادل اطلاعات
۳۳. شورای عالی امنیت ملی
۳۴. شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور
۳۵. شورای عالی انرژی
۳۶. شورای عالی انرژی اتمی
۳۷. شورای عالی انفورماتیک کشور
۳۸. شورای عالی انقلاب فرهنگی
۳۹. شورای عالی اوقاف
۴۰. شورای عالی ایرانگردی و جهانگردی
۴۱. شورای عالی آب – مبنای قانونی: قانون تشکیل وزارت جهاد کشاورزی (سال ۱۳۷۹) | ریاست: رییس‌جمهور
۴۲. شورای عالی آموزش و پرورش
۴۳. شورای عالی آموزش‌های علمی – کاربردی
۴۴. شورای عالی بانک‌ها
۴۵. شورای عالی بررسی و تعیین الگوی مصرف
۴۶. شورای عالی برنامه ریزی
۴۷. شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
۴۸. شورای عالی بورس
۴۹. شورای عالی بهداشت
۵۰. شورای عالی بیمه
۵۱. شورای عالی پژوهش های علمی کشور
۵۲. شورای عالی پشتیبانی سواد آموزی
۵۳. شورای عالی پیشگیری از تخریب و تصرف اراضی و منابع طبیعی
۵۴. شورای عالی تامین اجتماعی
۵۵. شورای عالی تصادفات
۵۶. شورای عالی توسعه صادرات غیر نفتی
۵۷. شورای عالی ثبت
۵۸. شورای عالی جوانان
۵۹. شورای عالی حج و زیارت
۶۰. شورای عالی حفاظت آثار باستانی
۶۱. شورای عالی حفاظت محیط زیست
۶۲. شورای عالی حمایت از انقلاب اسلامی مردم فلسطین
۶۳. شورای عالی دفاع و امنیت
۶۴. شورای عالی رفاه و تامین اجتماعی
۶۵. شورای عالی زیست فناوری
۶۶. شورای عالی سازمان بنادر و کشتریانی
۶۷. شورای عالی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی
۶۸. شورای عالی سپاه
۶۹. شورای عالی ستاد مبارزه با قاچاق و مواد مخدر
۷۰. شورای عالی سرمایه گذاری
۷۱. شورای عالی سلامت کشور
۷۲. شورای عالی سلامت و شورای عالی کیفتی ایران خودرو
۷۳. شورای عالی شرکت ملی نفت ایران
۷۴. شورای عالی شرکت‌های دولتی
۷۵. شورای عالی صادرات
۷۶. شورای عالی صنایع
۷۷. شورای عالی صندوق توسعه کشاورزی ایران
۷۸. شورای عالی صنعت دریانوردی
۷۹. شورای عالی طرح‌های انقلاب
۸۰. شورای عالی عشایری
۸۱. شورای عالی عمران مرزها
۸۲. شورای عالی فرهنگ و آموزش عالی
۸۳. شورای عالی فرهنگ و هنر
۸۴. شورای عالی فضایی
۸۵. شورای عالی فولاد
۸۶. شورای عالی کار
۸۷. شورای عالی کمیته ملی المپیک
۸۸. شورای عالی گسترش و نوسازی صنایع ایران
۸۹. شورای عالی مالیاتی
۹۰. شورای عالی معادن
۹۱. شورای عالی مناطق آزاد تجاری – صنعتی
۹۲. شورای عالی نظارت بر دفتر خدمات حقوقی بین المللی
۹۳. شورای عالی نظارت و کنترل مهاجرت
۹۴. شورای عالی نقشه برداری کشور
۹۵. شورای عالی هماهنگی آموزش فنی و حرفه‌ای
۹۶. شورای عالی هماهنگی ترابری
۹۷. شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور
۹۸. شورای عالی هماهنگی صادرات خدمات فنی و مهندسی
۹۹. شورای عالی هواپیمایی کشوری
۱۰۰. شورای عالی هنر
۱۰۱. شورای عالی برنامه ریزی کشوری پیشگیری از عفونت HIV
۱۰۲. شورای عالی فناوری اطلاعات
۱۰۳. شورای عالی کمیسیون ملی آیسسکو
۱۰۴. شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری
- شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا
ممکن است برخی شوراها در یکدیگر ادغام ویا منحل شده باشند.
فهرست شوراهای عالی کشور
(بدون تصریح به “عالی” در عنوان)
- شورای اقتصاد
- شورای تبلیغات اسلامی
- شورای نظارت بر صدا وسیما
- شورای بسیج
- شورای مساجد
- شورای ….
- و….
