فعالیتها وموضوعات مهندسی رزمی و اقدامات بسیار مهم واثر گذاری است که در طول هشت سال دفاع مقدس در حوزه مهندسی رزمی وبخصوص در عملیات بزرگ والفجر هشت انجام پذیرفته است . دامنه ومیزان این فعالیتها بسیار زیاد و گسترده است . در این نوشتار اهم اقدامات مهندسی‌رزمی در عملیات والفجر هشت تبیین شده است:
مهندس عبدالامیر ابراهیمی – دکترسید جواد هاشمی فشارکی
در این نوشتار سعی بر این است که مجموعه اقدامات ( فعالیتهای اجرایی قبل ؛ حین وبعد از عملیات ) مهندسی‌رزمی درطول عملیات والفجر هشت دردوران دفاع مقدس معرفی گردد.
از آن جائیکه در غرب رودخانه اروند بر خلاف سایر مناطق عملیاتی، تا قبل از والفجر ۸ تهاجمی از سوی رزمندگان ایران صورت نگرفته بود، قسمت های عمده ای از زمین منطقه‌ی مورد نظر دست نخورده و بکر باقی مانده و طبیعی به نظر می‌رسید که نیازمند تلاش‌هایی قابل ملاحظه در زمینه کارهای مهندسی می بود.
گذشته از این، وجود نخلستان در حد فاصل بین رودخانه اروند و بهمنشیر که محل استقرار عقبه‌های خودی بود، احتیاج به کار شدید مهندسی داشت حال آن که به لحاظ تسلط دیده‌بان‌های عراقی بر روی منطقه و تعارض آن با امر حافظت، عملاً سرعت کار گرفته میشد. مضافاً بر این که برخی از نقاط جزیره آبادان به دلیل شرایط جوی و نوع خاک آن برای اقدامات مهندسی کافی و مناسب نبود و می‌بایست با حجم بسیار گسترده‌ای از سایر مناطق، خاک مورد نیاز به وسیله کمپرسی به منطقه حمل میشد.
وضعیت یاد شده مشکلات عدیده‌ای را در پیش روی قرارگاه مهندسی خاتم‌الانبیا(ص) قرار داده بود چرا که می‌بایست از یک سو ملاحظات حفاظتی را رعایت کند و از سوی دیگر حجم رو به افزایش کار مهندسی را پاسخگو باشد. در همین زمینه، قرارگاه مهندسی برای عملیات اصلی، نزدیک به ۵۰۰ پروژه‌ی طرح فریب در سایر مناطق عملیاتی را در دست اقدام و اجرا داشت.» (درودیان، ۱۳۹۱، صص ۱۷۸ و ۱۷۹)
حجم فوق العاده زیاد خاکریز، ساختن صدها کیلومتر جاده در دل نهرها و نخلستانها و فائق آمدن برآبی که از اروند رود و بهمنشیر درون نخلستانها جاری میشد و بالاخره ساختن پلها و سنگرها با چراغ خاموش در شب کارهایی بس‌دشوار بود که در این عملیات به لطف خدا انجام گرفت.
- تقسیم بندی اقدامات مهندسی
اقدامات مهندسی رزمی در این عملیات را میتوان به۴ بخش زیر تقسیم نمود:
- الف- آماده سازی منطقه
قرارگاه مهندسی در امر مهیاسازی منطقه عمدتاً عهده دار اجرای چند ماموریت بود:
الف- ساختن جادههای مواصلاتی در عقبه و اتصال آن به شبکه‌های سراسری، احداث بیمارستان صحرائی و شیمیائی، ساخت مواضع موشک‌های زمین به هوا، پد هلی کوپتر، ایجاد مواضع توپخانه، احداث قرارگاه‌ها، بنه‌های تدارکاتی و … قسمتی از تلاش‌های مهندسی را تشکیل می‌داد.
ب- عبور از رودخانه اروند که گره اصلی عملیات والفجر ۸ را تشکیل می‌داد و با توجه به شرایط زمین و سواحل نامناسب خودی و دشمن و وجود موانع در ساحل، می‌بایست اقداماتی صورت می‌گرفت که شرایط مناسبی برای عبور از موانع فراهم آید و همچنین وسایلی ابداع و ساخته شود تا عبور نیرو و امکانات را تسهیل نماید.
«نظر به پیچیدگی‌های عملیات می‌بایست امکانات خاصی تدارک میشد. که عمدتاً مبتنی بر طراحی‌های ابتکاری بود. فی المثل نصب پل بر رودخانه اروند یکی از مشکلات مهم عملیات محسوب می‌گردید و برای آن منظور باید پلهای استاندارد و مخصوص از بازارهای دنیا تهیه میشد که این امر با توجه به معضلات عدیده‌ای که وجود داشت امکان‌پذیر نبود. در نتیجه با بهره گیری از تجارب گذشته (خصوصاً عملیات خیبر) و استفاده از امکانات موجود، پلهای مورد نیاز در داخل تهیه گردید.» (درودیان، ۱۳۹۱، ص ۱۸۰)
· ب- اقدامات گسترده مهندسی
«تفاوت این عملیات با عملیات‌های قبل که موجب تغییر ساختار یگانهای مهندسی میشد، نحوه انجام دادن کارهای مهندسی و آماده‌سازی منطقه قبل از آغاز عملیات بود. کار مهندسی در کنار ساحل رودخانه و نیز در محدوده نخلستان و همچنین در باتلاق با فعالیتهای مهندسی گذشته فرق می‌کرد. فعالیتهای مهندسی در سطح هر یگان و هر لشکر و نیز در سطح قرارگاه‌ها، با هم متفاوت بود. کار مهندسی در سطح لشکرها، احداث جاده‌هایی شنی در بین نخلستانها برای تسهیل نقل و انتقالات و تردد و تمرکز نیروها در نزدیکی خط تماس با دشمن و نیز ایجاد اسکلههایی در کنار نهرها برای پهلودهی قایق‌ها جهت اجرای عملیات بود.
زمین این منطقه عملیاتی در حوالی رودخانه، پوشیده از درختان نخل کهنسال است. در آن زمان، عمق این نخلستانها ۳ الی ۵ کیلومتر از ساحل رودخانه بود. البته در خاک دشمن هم چنین نخلستان‌هایی وجود دارد که عمق آن از کنار ساحل اروندرود ۲ تا ۳ کیلومتر بود. این نخلستانها از نهرهای منشعب از اروندرود آبیاری میشدند. بنابراین برای این که نیروهای رزمنده بتوانند سوار بر قایق‌ها و شناورها از این نهرها عبور کنند و خود را به اروند رود برسانند، باید یک کار مهندسی بسیار وسیع و پرتراکمی در بین نخلستانها و در کنار نهرها صورت می‌گرفت. این نوع اقدامات مهندسی را یگان‌ها با کمک گردان‌های جهاد سازندگی که به آنها مأمور میشدند، انجام میدادند.
اما قرارگاه‌ها و نیز قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا (ص) هم برای استقرار واحدهای توپخانه “عمل کلی”، باید یک سلسله عملیات مهندسی را با کمک گردان‌های مهندسی جهاد سازندگی انجام میدادند. زمین دشت آبادان، به خصوص محدوده‌ی بین رودخانه بهمنشیر و رودخانه اروند، باتلاقی و برای احداث موضع گروه‌های توپخانه نامناسب بود. برای استقرار حدود ۳۰۰ عراده توپ صحرایی در این منطقه‌ی باتلاقی، اقدامات بسیار گسترده مهندسی ضروری بود. در عین حال، این عملیات عظیم مهندسی، چنان باید انجام شود که واحدهای دشمن متوجه آن نشوند. غافلگیری باید به طور کامل رعایت میشد؛ زیرا اگر دشمن از فعالیتهای مهندسی در منطقه خودی آگاه میشد، ممکن بود در تجزیه و تحلیل خود، آن را علائمی از قرائن و شواهد تک تلقی کرده و خود را برای مقابله با عملیات آماده سازد، که در این صورت از احتمال موفقیت بسیار کاسته میشد. (دری، ۱۳۸۸، صص ۳۰۵ – ۳۰۷)
به منظور تثبیت و تامین منطقه تصرف شده نیز که در واقع نیمی از عملیات را تشکیل می‌دهد دو مسئله عمده در نظر گرفته شد، یکی ایجاد موانع به منظور جلوگیری از پیشروی دشمن مانند: کندن کانال و احداث خاکریز و دیگری ساخت وسائرمواضع مانند سنگرهای انفرادی که نیروهای خط مقدم را در مقابل آتش دشمن حفظ کند. (درودیان، ۱۳۹۱، صص ۱۸۳ و ۱۸۴)
· ج- روش‌های اجرای فعالیتهای مهندسی در غافلگیری
برای جلوگیری از هوشیاری دشمن، اقدامات مهندسی به شیوه‌های زیر انجام شد:
۱- تمام فعالیتها و کارهای مهندسی، یا در تاریکی شب و یا در استتار نخلهای نخلستانها، انجام میشد به گونه‌ای که دشمن با تمام امکانات و تجهیزات اطلاعاتیِ خود، نتواند آن را درست تشخیص دهد.
۲- عملیات مهندسیِ مورد نیاز برای آماده سازی زمین منطقه عملیات در مدتی نسبتاً طولانی انجام شد. در مدتی که فعالیتهای گسترده مهندسی انجام میشد، افراد یگانهای رزمی به‌جز فرمانده و چند نفر مسئولان اصلی یگان حق تردد در این منطقه را نداشتند. بنابراین در آن موقعیت هیچ نیرویی در منطقه حضور نداشت. براین اساس بدون حضور رزمندگان و یگانهای رزمی مربوطه همه کارهای مهندسی مورد نیاز انجام گرفت.
۳- واحد حفاظت اطلاعات با دقت از منطقه مراقبت می‌کرد و مواظب بود تا افراد یگان‌ها منطقه را شلوغ و حساس نکنند.
۴- در منطقه هورالهویزه (منطقه عملیاتی خیبر و بدر) هم با اقدامات وسیع‌تری، تظاهر به فعالیتهای مهندسی و آماده سازی منطقه برای اجرای عملیاتی بزرگ و گسترده‌تر میشد. از آنجا که رژیم بعثی عراق، اجرای هر حمله ایران در این منطقه را تهدیدِ جدی بصره و شکست خود در جنگ تلقی می‌کرد، بنابراین قرائن و شواهد موجود در منطقه هورالهویزه را علامتی در مورد عزم قوای جنگی ایران برای اجرای عملیاتی سرنوشت ساز در این منطقه تفسیر و تعبیر می‌کرد.» (دری، ۱۳۸۸، ص ۳۰۵ – ۳۰۷)
· د- لجستیک و تدارکات
«همزمان با طراحی عملیات والفجر ۸ و مشخص تر شدن ضرورت پشتیبانی عملیات، کمیسیون ویژه‌ای در هیئت دولت، مشتکل از وزارتخانه‌های راه و ترابری، کشاورزی، نیرو، مسکن و شهرسازی، صنایع سنگین، صنایع و معادن، مخابرات، دفاع، جهاد سازندگی و سپاه پاسداران تشکیل شد. پس از آن دو کمیته به نام «مهندسی‌رزمی» و «مهندسی صنعتی» به وجود آمد تا به صورتی اساسی‌تر در امر جنگ مشارکت نموده و نیازهای موجود را برطرف نمایند.
از جمله محسنات این اقدامِ جدید ، افزایش توان اجرائی مهندسی جنگ و فزونی یافتن کیفیت اقدامات مهندسی، به لحاظ بکارگیری تخصص‌ها و امکانات بالفعل و بالقوه موجود در وزارتخانه‌ها بود.
در پایان تنها به قسمتی از مأموریت‌های واگذاری به وزارتخانه‌ها اشاره میشود:
– وزارت نیرو: نصب دکل‌های مخابراتی و دیده‌بانی
– وزارت مسکن و شهرسازی: ساخت بیمارستان‌های متعدد، سایت و …
– وزارت کشاورزی و راه و ترابری: جادهسازی و بازسازی و مرمت جادههای منطقه
– وزارت سپاه (ستاد فوریت‌ها): در رابطه با مهندسی صنعتی عمده کار، پیگیری و ساخت طارق قایق‌ها و … بود.
– وزارت جهاد: پشتیبانی بیشترِ لجستیکی و تدارکاتی در اجرای اقداماتِ یگانهای مهندسی‌رزمی و مراکز تحقیقاتی جهاد
– وزارت صنایع: ساخت دوبهها» (درودیان، ۱۳۹۱، صص ۱۹۰ و ۱۹۱)
· -یگانهای شرکت کننده مهندسی‌رزمی
تمامی یگانهای مهندسی‌رزمی در این عملیات همچون عملیات‌های خیبر و بدر تحت امر قرارگاه مهندسی خاتم‌الانبیا(ص) فعالیت می‌کردند.
الف- یگانهای مهندسی‌رزمی سپاه پاسداران شامل:[۱]
گروه(لشکر) مهندسی ۴۰ صاحب‌الزمان(عج)
گردان مهندسی‌رزمی لشکر ۲۷ محمد رسول الله(ص)
گردان مهندسی‌رزمی لشکر ۲۵ کربلا
گردان مهندسی‌رزمی لشکر ۷ ولی عصر (عج)
گردان مهندسی‌رزمی لشکر ۳۱ عاشورا
گردان مهندسی‌رزمی لشکر ۵ نصر
گردان مهندسی‌رزمی لشکر ۸ نجف اشرف
گردان مهندسی‌رزمی لشکر ۱۴ امام حسین (ع)
گردان مهندسی‌رزمی لشکر ۱۷ علی ابن ابی طالب (ع)
گردان مهندسی‌رزمی تیپ مستقل ۳۲ انصارالحسین (ع)
گردان مهندسی‌رزمی تیپ مستقل ۱۵ امام حسن (ع)
گردان مهندسی‌رزمی تیپ مستقل ۴۴ قمر بنی هاشم
گردان مهندسی‌رزمی لشکر ۱۹ فجر
گردان مهندسی‌رزمی تیپ مستقل ۳۳ المهدی (عج).
گردان مهندسی‌رزمی تیپ مستقل ۲۱ امام رضا (ع)
گردان مهندسی‌رزمی تیپ مستقل ۱۰ سیدالشهدا
گردان مهندسی‌رزمی تیپ مستقل ۱۸ الغدیر
ب- قرارگاه‌ها، تیپ‌ها و گردان‌های پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد سازندگی شامل:
{مهندسی قرارگاه کربلای (یگان دریایی، واحد عنلیات آب، واحد عملیات عبور)
قرارگاه نوح نبی(ع)
تیپ مهندسی‌رزمی جهاد خراسان
گردان پل جهاد خراسان
تیپ مهندسی‌رزمی جهاد فارس
گردان های پل جهاد فارس
گردان پمپاژ جهاد فارس
تیپ مهندسی‌رزمی جهاد اصفهان
گردان پل جهاد اصفهان
گردان پمپاژ جهاد اصفهان
تیپ مهندسی‌رزمی جهاد کرمان
گردان پمپاژ جهاد کرمان
تیپ مهندسی‌رزمی جهاد خوزستان
گردان مهندسی‌رزمی جهاد تهران
گردان مهندسی‌رزمی جهاد نجف‌آباد
گردان مهندسی‌رزمی جهاد کاشان
گردان مهندسی‌رزمی سمنان
گردان مهندسی‌رزمی جهاد مازندران
گردان مهندسی‌رزمی جهاد گیلان
گردان مهندسی‌رزمی جهاد هرمزگان
گردان مهندسی‌رزمی جهاد بوشهر
گردان مهندسی‌رزمی جهاد کهکیلویه و بویراحمد
گردان مهندسی‌رزمی جهاد کرمانشاه
ج – سایر شامل :
همچنین یگان های خنثی کننده ش.م.ر(شیمیایی، میکروبی، رادیو اکتیوی) مراکز تحقیقات و مهندسی جهاد مأمور به قرارگاه کربلا، ترابری سنگین وزارت جهاد سازندگی، کمیته آب وزارت جهاد سازندگی مامور به قرارگاه کربلا (واحد عملیات آب) و قرارگاه پشتیبانی صراط (موقعیت شهید کریمی) نیز که مسئولیت آن با برادران ستاد مرکزی و قرارگاه کربلای جهاد سازندگی بود در عملیات شرکت داشت.
· اقدامات مهندسی قبل از عملیات
اقدامات مهندسی رزمندگان اسلام پیش از عملیات والفجر ۸ عمدتاً در دو ناحیه بوده است: ۱٫ اروند رود ۲٫ منطقه شرق دجله (هور). در منطقه اروند «اقدامات مهندسی خودی از حدود اوایل خردادماه سال ۶۴ با استعداد بیش از ۵۰ دستگاه مهندسی شروع گردید و سپس به تدریج به ۱۵۰ دستگاه رسیده تا اینکه از اوائل بهمن ماه به ۶۰۰ دستگاه افزایش یافت. نوع کارهای انجام شده در این منطقه بر ۲ قسم بوده است:
- کارهای آسفالت و ترمیم جادههای موجود
- احداث جادههای جدید»
در منطقه شرق دجله (هور) نیز «بعد از عملیات بدر کارهای مهندسی منطقه خودی تعدادی پروژه ناقص داشت که به تکمیل آن پرداخته و سپس کارهای جدید نیز به تدریج به وسعت حداقل ۵۰۰ دستگاه مهندسی به طور دائم ادامه پیدا کرد. این کارها به تدریج افزایش یافت. به طوری که تعداد دستگاه‌های مهندسی در دو ماه قبل از عملیات والفجر ۸ به ۱۲۰۰ دستگاه رسید.» تظاهر به فعالیتهای مهندسی و آماده سازی منطقه برای اجرای عملیاتی بزرگ در شرق دجله (هور) برای جلوگیری از هوشیاری دشمن در انجام فعالیتهای منطقه عملیاتی والفجر۸ صورت گرفت.
· الف- احداث و ترمیم جاده:
گرچه حجم عظیم کار با سرعت لازم تناسب نداشت اما برادران مسئول توانستند با اتخاذ تدابیر مناسبی به این امر مهم دست یابند به گونه‌ای که تنها در امور جاده سازی اقدامات انجام شده از راندمان زیر برخوردار بود:
– احداث جاده در داخل نخلستان از حاشیه اروند تا خسروآباد ۳۵۰ کیلومتر
– احداث جاده و پد بین بهمنشیر تا خسروآباد ۷۰ کیلومتر
– احداث جاده از قاسمیه تا دهانه اروندرود ۸ کیلومتر
– احداث جاده از بهمنشیر تا جاده آبادان ۳۵ کیلومتر
– احداث جاده از چویبده به قفاص در شرق بهمنشیر ۱۰ کیلومتر
– آسفالت جاده آبادان – چوبیده در شمال بهمنشیر ۶۰ کیلومتر
– آسفالت جاده آبادان – چوبیده در جنوب بهمنشیر ۵۰ کیلومتر
بنابراین جمع کل کار احداث جاده تا قبل از عملیات والفجر ۸ در منطقه اروند، بالغ بر ۴۷۳ کیلومتر و ترمیم آسفالت جادههای موجود ۱۱۰ کیلومتر بوده است.» (درودیان، ۱۳۹۱، صص ۱۸۳ و ۱۸۴)
احداث جاده شهدا توسط گردان مهندسی‌رزمی امام صادق(ع) جهاد فارس
مسیر جاده به طول ۳۷ کیلومتر از اواخر جاده چوئیبده کنار مسیر رودخانه بهمنشیر شروع و در نقطه‌ای در مسیر جاده اروند کنار حوالی سه راه قصر ختم می‌گردید. مسیر جاده به سبب جزر و مد رودخانه بهمنشیر کاملاً در آب بود. در این منطقه باتلاقهای زیادی وجود داشت و در بعضی نقاط آب خودبخود از جاده احداث شده خارج میشد. جاده ۲۲ کیلومتر در مسیر مستقیم و در دو قسمت انحرافی یکی به طول ۹ کیلومتر که به جاده چوئیبده منتهی میشد (جهت واحد توپخانه مستقر در آن منطقه) و دیگری به طول ۶ کیلومتر که به‌طرف جاده نهر قاسمیه منتهی میشد، جهت انتقال توپخانه و آتش روی دشمن احداث گردید.
این جاده به طول هفت کیلومتر از جاده اصلی آسفالته اروند شروع و به خط مقدم (تا آخر نهر حاج محمد) ختم میشد، که در این مسیر باتلاقی می بایست از نخلستان ها و نهرهای کوچک و روان ( از آب) عبور می‌کرد. به علت آبیاری نخلها و همچنین به علت شکست سد هنگام مد رودخانه اروند کنار در منطقه مذبور ۳۰ الی ۴۰ سانتیمتر آب گرفتگی ایجاد میشد. از نخلهای کنار مسیر برای زیرسازی جاده استفاده شد، معدن خاک به علت باتلاقی بودن منطقه چند دفعه تعویض شد. بعد از خاکریزی بر روی جاده، مخلوط ریزی آن نیز انجام گرفت. قبلاً نیروهای مستقر در آن منطقه تدارکات خود را به وسیله قایق هنگام مد آب انجام میدادند که با احداث این جاده تردد از راه خشکی میسر گردید.
احداث جاده نهر حاج محمد توسط گردان مهندسی‌رزمی امام صادق(ع) جهاد فارس
همچنین گردان‌های مهندسی‌رزمی یگانهای مستقر در منطقه با همکاری جهادهای مامور، به احداث جاده‌ها در محل استقرار خود مبادرت مینمودند مانند:
جادهسازی در محل استقرار لشکر ۸ نجف
منطقه عملیاتی والفجر ۸ قبل از تجاوز عراق مسکونی بود، جادههای فرعی محدودی وجود داشت که برای رفت و آمد وسایل سنگین و ترافیک زمان عملیات مناسب نبود، به این دلیل جاده باریک و ناقصی که از جاده آبادان خسرو آباد و عمود بر آن به داخل نخلستان وجود داشت، با ریختن خاک بسیار توسط کمپرسی‌ها و به کارگیری لودر و بولدوزر با همکاری گردان مهندسی‌رزمی جهاد نجف‌آبادعریض شد و تا آخر نخلستان ادامه یافت، سپس شن ریزی شده و با غلتک کوبیده شد.این جاده قبل از شروع عملیات تا جایی که در استتار بود (۲۰۰ متری اروند) کشیده شده و مقدار زیادی هم خاک در آخر این جاده دپو شد تا با شروع عملیات، ادامه آن تا اروند رود تکمیل شود. علاوه بر این جاده اصلی، تعدادی جاده فرعی عمود بر این جاده کشیده شد که برای استفاده از نهرها و همچنین ساختن سنگرها در این نخلستان لازم بود، این جاده‌ها هم با خاک بسیاری که توسط کمپرسی‌ها در بین نخلها ریخته میشد، احداث می‌گردید.» (مقاله شماره ۲۳، ص ۶)
جادهسازی در محل استقرار لشکر ۲۵ کربلا
«جادههای موجود در منطقه محدود و نامناسب بود و در شرایط مد آب و یا در زمان بارندگی تردد بر روی جاده‌ها بسیار دشوار بود. به همین دلیل لشکر ۲۵ کربلا پس از استقرار با هنکاری گردان مهندسی‌رزمی جهاد مازندران تلاش‌های گسترده‌ای را برای احداث و ترمیم جادههای عقبه انجام داد. ضرورت غافلگیری، محدودیت‌های زیادی را برای تردد کمپرسی به وجود میآورد ولی با اقداماتی که صورت گرفت به گفته مسئول مهندسی لشکر جمعاً ۳۰ هزار کمپرسی خاک در منطقه تخلیه شد. همچنین ساخت اسکله بخش دیگری از اقدامات لشکر بود.» (مقاله شماره ۲۴، ص۲)
· احداث خاکریز
خاکریز به موازات جاده خسروآباد:
«در عملیات والفجر ۸ ماه‌ها قبل از شروع تک، طرح‌های عملیات مهندسی طبق برنامه و بر اساس موارد ذکر شده طراحی و با پوشش‌های مختلف به اجرا گذاشته شد. از آن جمله احداث خاکریز حفاظتی به موازات جاده “خسروآباد” به منظور حفاظت، اختفا و پوشش و فریب دشمن را میتوان نام برد.» (مقاله شماره ۱، ۱۳۷۶، ص ۲۸۸)
· اسکله سازی و جادهسازی در ساحل نهرها
«برای انتقال نیروهای رزمنده، تجهیزات و وسایل نقلیه از منطقه خودی به منطقه دشمن، احداث اسکله در ساحل نهرها و ساحل اروند ضروری بود. به این منظور آخرین جاده فرعی (نزدیک‌ترین جاده فرعی موازی اروند) که از جاده اصلی منشعب و به کنار نهرها متصل میشد عریض و شن ریزی شده و آخر آن که به نهر منطقه منتهی میشد، با خاکریزی و شن ریزی زیاد بالا آورده میشد و توسط غلتک محکم می‌گردید.
به عنوان مثال اقدامات لشکر ۸ نجف به قرار زیر گزارش شده است:
محل استقرار لشکر نجف در کنار اروند رود (موقعیت سیدالشهدا(ع)) با شن ریزی جاده‌ها و دیگر تلاش‌های بی وقفه مسئولان لشکر آماده شده است. هر چند محدودیت زمینی که در اختیار لشکر نجف قرار گرفته مشکلات زیادی را سبب شده ، ولی جاده‌ها، سوله‌ها و محل‌های استقرار نیروهای پیاده و واحدهای پشتیبانی طبق برنامه آماده گردید. (مقاله شماره ۲۳، ص ۱۱) شلوغی‌ها، ترددهای اضافی و مشغولیت‌های ذهنی بسیاری که معمولاً در یکی دو روز قبل از هر عملیاتی وجود دارد، اینجا کم‌تر به چشم می‌خورد. سر‌جاده های فرعی موقعیت سید الشهدا (ع)تابلوهای راهنما نصب شده است. یگان دریایی لشکر نجف (یگان کوثر) با استقرار قایق‌ها و تحهیزات خود در نهر شمالی منطقه یا در کنار آن، آماده عملیات می باشد. (مقاله شماره ۲۳، ص ۱۱) (بخشی از فعالیتهای لشکر ۸ نجف پیش از عملیات) با پلهای خیبری چند سکو زده شد تا افراد پیاده بتواند از روی آن سوار قایق شوند. (مقاله شماره ۲۳، صص ۶-۷)
واحد اورژانس به وسایل لازم مجهز شده و واحد مهندسی تجهیزات لازم برای مأموریت خود را در غرب اروند آماده کرده است. (مقاله شماره ۲۳، ص ۱۱) (بخشی از فعالیتهای لشکر ۸ نجف پیش از عملیات)
اسکله اصلی هم قرار شد بعد از شکستن خط و پاکسازی دشمن از ساحل اروند، در انتهای جاده اصلی که به اروند منتهی می‌گردد، احداث شود.
· انتقال شناورهای طارق توسط لشکر ۴۰ صاحب الزمان (ع)
“چون لشکر می‌بایست در عملیات والفجر۸ شرکت کند خصوصا گردان طارق که یکی از امیدهای ترابری آبی عملیات بود و با توجه به وضعیت خاص طارق‌ها روی آن حساب خوبی باز کرده بودند، ما باید طارق‌ها را از تهران و اراک به خوزستان منتقل و شروع به آموزش خدمه‌های آن می‌کردیم. لذا طارق‌ها را در منطقه شمریه اهواز پیاده و در رودخانه کارون آب اندازی کردیم و شروع به آموزش خدمه‌های آن نمودیم. قبل از عملیات می‌بایست این شناورها را به منطقه اروند کنار انتقال می‌یافت، لذا آنها را در کارون حرکت دادیم تا نزدیک‌های آبادان و خرمشهر و سپس آنها را از آب خارج و بر روی خودروهای مخصوص حمل طارق بارگیری و به منطقه ارودند کنار که تقریباً در هزار متری دشمن بود بردیم. باید به گونه‌ای تدبیر میشد که دشمن متوجه انتقال این شناورها با توجه به بزرگی آنها نشود لذا شب هنگام حرکت و با جرثقیل‌های سنگین و مشکلات خاص خودش به لطف خداوند متعال و مدد آقا امام زمان (عج) دشمن متوجه انتقال این شناورها نشد و در نهر‌هایی که از قبل مشخص شده بود تخلیه و استتار نمودیم. سازنده طارق‌ها و بچه‌های شرکت هپکو اراک در امر آموزش نیروها کمک شایانی به ما کردند.» (سردار سالکی، مصاحبه شماره ۴۵، صص ۲۹ و ۳۰)
· سنگر سازی
به رغم فرصت خیلی کم کمبود پلیت، با تأکید بسیار فرماندهی لشکر و با تلاش پیگیر حاج جعفر یزدانی (که در همین عملیات به شهادت رسید)، تعدادی سوله برای فرماندهی، اطلاعات عملیات، اورژانس، یگان دریایی و محل استقرار موقت نیرو پیاده ساخته شد.(مقاله شماره ۲۳، ص ۷)
· اقدامات مهندسی حین عملیات
«عبور از اروند در دو بخش قابل تقسیم است: یک قسمت آماده سازی و انجام تغییرات لازم در سواحل اروند رود، آن چنان که بتوان باتلاقهای موجود در دو سوی آن را که بر اثر جزرومد آب انجام میشود، پوشاند تا امر بارگیری و تخلیه محمولهها به سهولت تا لب آب امکان پذیر باشد که در این مقوله میتوان مواردی از قبیل ساحل سازی و جادهسازی در دو سوی رودخانه را نام برد. مرحله بعدی این قسمت ایجاد و استقرار دستگاه‌های لازم جهت تخلیه و بارگیری ماشین آلات سبک و سنگین، ابزار و ادوات جنگی و تردد و عبور نیروهاست که در این مقوله نیز میتوان مساله شمع کوبی و استقرار اسکلهها را نام برد. دستگاه‌هایی که در جریان نقل و انتقال به کار گرفته میشوند مانند خضر، روتورک، یدک کش، سطحههای پی ام پی، و … دارای اهمیت شایانی هستند.»
· یکم – عبور وسائل سنگین
تحقق مراحل عملیات و نیز تثبیت و تأمین منطقه تصرف شده اساساً بستگی به مسئله عبور وسايل سنگین داشت که طیبعتاً با مشکلاتی همراه بود. بدین جهت، به منظور حل معضلات عبور وسايل سنگین بحث و بررسی‌های متعددی صورت گرفت که قسمتی از آن عمدتاً در زمینه‌های زیر بود:
تاثیرات موقت جزر و مد
محورهای عبور
محل تخلیه
ساحل سازی جهت بارگیری
میزان عبور
مدت زمان بارگیری
و نحوه استتار وسائل سنگین عبور در روز
عبور وسائل سنگین به سه مسئله اساسی بارگیری، محل و تخلیه، اتکاء داشت. دراین زمینه امکانات گوناگون مانند سطحه پی.ام.پی، طارق، هاورکرافت، دوبه درنظرگرفته شدکه پس ازآن، ساحل سازی و نصب پل دراولویت‌های بعدی قرار داشت. البته ساحل دشمن در دو نقطه به دلیل آمادگی لازم، مشکل خاصی را نداشت لیکن در ساحل خودی می‌بایستی تلاش‌های لازم انجام و تدابیر مناسب اتخاذ می‌گردید، از آن جمله میتوان، پهن کردن فرش باتلاقی، کار گذاردن سطحه، تراورس، گابیون بندی، نخل، پل خیبری ۲ و … در کنار اروند را نام برد. گذشته از این ۴ نوع پل، کوثری (سبک نفر رو) – خیبری ۱ و ۲، طرح خضر و پل دوبهای طراحی و تهیه گردید.» (درودیان، ۱۳۹۱، صص ۱۸۶ – ۱۸۸)
انورع پلها و شناورهایی که در حین عملیات ازآن‌ها استفاده شد را در ادامه معرفی میشود:
الف- طراده طارق
با توجه به تجارب خوبی که در عملیات خیبر و بدر در زمینه عملیات‌های آبی و خاکی کسب شده بود تصمیم به اجرای عملیات والفجر هشت در منطقه فاو و عبور از رودخانه پر خروش اروند گرفته شده، طراده طارق توسط مهندسین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ساخته شد. نام طارق از قرآن کریم انتخاب شده که به‌معنی ستاره درخشان است. این نوع شناور جهت انتقال تجهیزات مهندسی مانند بلدوزر و لودر و … و همچنین تجهیزات زرهی مانند تانک، نفر بر و دیگر امکانات مورد نیاز در پشتیبانی از رزمندگان اسلام از رودخانه‌ها و موانع آبی بکار گرفته میشود. موتور محرک این طراده موتور هیدرولیکی بلدوزر لیبهر بود. جهت سهولت در بارگیری و تخلیه بار در سواحل، رمپ‌هایی جهت اسکله تعجیلی بر روی شناور طراحی و نصب گردیده بود که به صورت مکانیکی بالا و پایین میشد. طول طراده ۲۲متر، عرض طراده ۶ متر، آبخور طراده۲/۱ متر، سرعت طراده بدون بار ۱۱ کیلومتر در ساعت، سرعت طراده با بار تا ۷ کیلومتر در ساعت، طبقه طراده ۷۱ تن بود که توسط خودروهای غیر سازمانی حمل می‌گردید. همچنین در بدنه آن فوم تزریق شده بود که اگر بر اثر اصابت تیر یا ترکش و یا غیره، سوراخ شد آب سریعا به داخل آن نفوذ نکند و باعث غرق شدن آن نگردد.»
ب- شناور خضر نبی(ع)
اين طرح از ۷ ماه قبل از عمليات والفجر ۸ روي رودخانه بهمنشير و کارون آزمایش شده و با توجه به عرض کم اين رودخانه ها و سرعت کم آب آنها در مقایسه با امواج خروشان اروند مسئله عمده اي نداشت و نتايج نسبتا مطلوبي بدست آمد. ولي با شروع عمليات والفجر ۸ و نياز شديد به پشتيباني نيروهاي عمل کننده در آن سوي اروند، نياز مبرمي به اين نوع کشنده ها احساس مي شد، چون برخی پلهاي شناور تناژ کمي داشتند، برخی در مقابل حملات هوايي دشمن سخت آسيب پذير بودند و بعضي در مقابل فشار سريع و سرعت قابل توجه آب اروند رود مقاوم نبوده و از طرفي هزينه زیاد و زمان زیادی را برای ساخت و احداث طلب مي کردند. طرح خضر قبل از بمباران پلهای احداثی بر روی اروند به اجرا درآمد و از ابتدای عملیات، خضرها فعال و نقش بسزایی در عبور داشتند. (میرشفیعیان)] علي رغم نواقص آن نتايج بسيار خوبي را از خود به جای گذارد که رفته رفته از تکامل تکنولوژي بهتري بهره مند شد و به‌عنوان تنها شناور مطمئن و قابل تردد ما در عمليات والفجر ۸ محسوب میشد.
[در طرح اولیه، نيروي محرکه و جابجا کننده این شناورِ متحرک لودر بود. در ابتدای عمليات والفجر ۸ از تراکتور به‌عنوان نيروي محرکه و از پلهای پی ام پی به‌عنوان سطحههای شناور استفاده شد. بتدریج پلهای شناور طرح فجر که توسط قرارگاه نوح جهاد ساخته شده بود جایگزین این سطحهها شد.
نيروي محرکه خضر موتورِتراکتوري با ۷۳ اسب بخار قدرت بود .با باز کردن چرخ‌ها، آن را روي ستون‌هایی که به‌عنوان پایه‌های تراکتور تعبیه شده بود در محل مورد نظرِ سطحه شناور ، نصب کرده بودند. میرشفیعیان)] رينگ دواري بجاي چرخ عقب تراکتور پيچ شده بود و سيم بکسلي که دو طرف آن در دو سمت ساحل مهار گرديده و سه الي چهار دور به دور رينگ پيچيده شده بود سبب حرکت شناور میشد. طبيعي است که با دنده زدن تراکتور و چرخش رينگ، اصطکاک نسبتا زيادي بين سيم بکسل و رينگ ايجاد شده و با توجه به دنده عقب يا جلو تراکتور، خضر به عقب يا جلو کشيده مي شد.
برای جلوگیری از انحراف در مسیر به‌خصوص در هنگام رسیدن به کنارههای اروند در دو طرف سطحههای شناور دو سیم بکسل در دو سمت ساحل کشیده شده بود. این سیم‌ها از قرقره‌های فلزی بر روی صفحات و ستون‌های فلزی تعبیه شده در پهلوهای سطحهها عبور می‌کرد. با توجه به تردد شناورها اعم از قایق‌ها و طارق‌ها کشش سیمهای مهاری و کشنده به‌گونه‌ای تنظیم میشد که در عبور شناورهای یادشده اشکالی بوجود نیایید.
در بيشتر مواقع در زمينه جمع و بسط دادن سيم هاي مهار دچار اشکال مي شد، همچنين با توجه به بمبارانهاي مکرر دشمن بايد هميشه لودر در اطراف رودخانه حاضربود که اين خود از اشکالات کار بود.
[ به‌تدریج با تمهیداتی همچون عبور سیمهای مهار از چند ردیف لوله‌های شمع‌کوبی شده دوبل در ساحل برای کناره‌گیری بهتر شناور و سعی و خطا در میزان کشش سیم محرکه و سیمهای مهار این نواقص برطرف گردید.
ج- بارج و یدککش
با استفلاده از بارج‌های بازسازی شده در بندر امام توسط قرارگاه نوح جهاد، انتقال ادوات و تجهیزات سنگین بارگیری شده در دو سوی ساحل توسط یدک‌کش‌ها میسر شد. این کار با توجه به عدم وجود اسکله مناسب و زمان‌بر بودن پهلوگیری بارج‌ها و تخلیه و بارگیری تجهیزات فقط در هنگام مد بسیار مشکل و وقت‌گیر بود ولی در عین‌حال تعداد زیادی از ادوات و ماشین‌آلات را در یک زمان عبور می‌داد.
واحدهای شناور فجر، تشکیل شده بود از قطعه ی اصلی، باله های شناور(مقطع ربع دایر) و رمپ های ابتدایی و انتهایی پل ايده اوليه پل فجر از عمليات بدر گرفته شد. يک قطعاتي را آورده بودند براي استقرار توپخانه به نام «يوني فلوت» که از روي آنها ايده گرفته شد و ما پيشنهاد کرديم که پلهايي براي ما بسازيد که از هر ۴ طرف قابل نصب باشد و بشود توسعه اش داد. تا عمليات والفجر ۸ ما عبور بيش از ۱۰ تن از اروند نداشتيم. در والفجر ۸ ما توانستيم پل فجر را برسانيم که عبور سنگين از آن صورت مي گرفت و در مقابل رودخانه عظيمي مثل اروند توانست کارايي داشته باشد. (سند شماره ۴۵،ج۱، ص ۳۱)طراحي اين پل توسط ستاد پشتيباني مهندسي جنگ جهاد سازندگي صورت گرفته و پيگيري مراحل ساخت آن بر عهده وزارت سپاه محول گرديد. البته مراحل نظارت فني و تهيه نقشه هاي اجرايي کماکان بر عهده جهاد سازندگي قرار داشت. طي مراحل ساخت بروز نواقص موجود درطراحي پل موجب کاهش سطحه چهار قطعه اي پل به سه قطعه گرديد.(انصاری،۱۳۷۰،ص۸۱)
ه- پل خیبری ۲
اقدام دیگری که برای عبور از اروند در والفجر۸ صورت گرفت زدن پل خیبری ۲ بود. این پل حدود ۵۰۰ متر طول داشت و از واحدهای به هم متصل شده به وسیله پینهای افقی تشکیل شده بود. واحدهای پل پس از حمل و نقل در یکی از نهرهای نزدیک محل مورد نظر، جهت نصب قرار داده شد و در همانجا به یکدیگر مونتاژ میشدند. پس از مونتاژ پل، با احتیاط کامل و به وسیله روتورکها از کنار ساحل خودی همراه با جریان آب به محل مورد نظر رسانده و به وسیله سیم بکسل یا طناب به ساحل مهار میشوند.در ابتدای کار تصمیم بر این گرفته شد که پل به صورت یک تکه نصب شود که به علت نیروی زیاد آب اروند، دو طرفه بودن جریان آب آن و هم چنین عدم وجود امکانات کافی این کار غیر ممکن بود و لذا پل به صورت دو تکه نصب شد، یعنی نیمی از پل در یک ساحل و نیمی دیگر در ساحل دیگر قرار گرفت و آنها را هم زمان به‌طرف یکدیگر حرکت دادند و در وسط رودخانه، پس از رسیدن دو قطعه به هم آنها را به هم متصل کردند. بدیهی است این مراحل به آسانی صورت نمیگرفت و با هزاران مشکل ریز و درشت بالاخره پل بر روی اروند نصب شد. ولی پس از سه ساعت از نزدیکیهای ساحل عراق، آنجا که شدت آب زیاد بود پیچ خورده و کم کم به دلیل وارد آمدن نیروی زیاد از طرف آب بر پل بعضی از سیم بکسلها پاره شد و هم چنین بعضی از دستگیرههای پل کنده شد که دوباره پل را به صورت قائم درآورده و به ساحل کشاندند.
و- پل دوبهای
طریقه‌ی دیگری را که برای عبوراز اروند در والفجر۸ استفاده شد، پل دوبهای است. این پل از دوبههایی که طول و عرض و ارتفاع آنها از دوبههای به کارگرفته شده برای خضرها بیشتر بود، تشکیل میشد، و نیز داخل آنها را فوم تزریق کرده بودند.
پل دوبهای موسیبن جعفر (ع) توسط جهادسازندگی اصفهان احداث شد. در ابتدای کار، نصب سیم بکسلها و لنگرها و مشخص کردن مسیر پل با همکاری یگان دریايی (اعزام شناورهای سبک و نیمه سبک) انجام شد و پس از انتقال کاروان دریائی دوبههای مورد نظر از بندر امام به اروند رود توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که طی چند مرحله و با حمله هوائی شدید دشمن روبهرو گشت عملیات نصب شروع شد.
اسکلههای این پل اسکلههایی با اسکلت فلزی بسیارخوب و مستحکم بودند، مهارهای آن شمعهایی بودند که در دو ساحل و در دوطرف پل کوبیده شده بودند سیمهای مهار از نوع سیم بکسلهایی با شماره بالا انتخاب شده بود و به علت جزرومدآب، این مهارها در دو طرف پل وجود داشتند. برای ثبات و تحکیم بیشتر پل از لنگرها نیز در طرفین پل استفاده کرده بودند. واحدهای تشکیل دهنده پل قابل تعویض بوده و اگر به دلیلی مثلاً در اثر حمله هوایی یک یا چند واحد آن از بین میرفت واحدهای صدمه دیده قابل تعویض بودند. به هرحال پس از تلاش‌های پیگیر و خستگیناپذیر برادران جهادگر این پل شبانه بر روی اروند نصب شد و حدود ۴۰-۳۰ ساعت بر روی آب باقی ماند و در این مدت از لحاظ مقاومت و ایستادگی در مقابل شدت جریان رود اروند امتحان خود را با موفقیت پس داد. اما پس از مدت ذکر شده پل توسط هواپیماهای دشمن شناسایی و زده شد،آنها با راکتهای خود ابتدا ساحل را بمباران کردند و راکت دوم به وسط پل اصابت کرد که کم کم باعث غرق شدن همان واحد (که مورد اصابت قرارگرفته بود) شد، برای این که واحد آسیب دیده به بقیه واحدها آسیب نرساند ( و واحدهای دیگر را مغروق نکند.)آن را باز کردند. جالب این که در اثر برخورد راکت‌ها به پل انحراف بسیار کمی در حد چند سانتی متر در کل آن به وجودآمد و پل هم چنان استوار برروی آب باقی ماند. پس از چندی یک راکت دیگر نیز در نزدیکیهای ساحل ایران به پل برخورد کرد که در آخر برای جلوگیری از خرابی بیشتر پل را جمع کردند.
عملیات نصب پل با بسیج بخشی از امکانات قرارگاه نوح نبی (ع) سپاه شامل دو فروند یدک کش بزرگ و دو فروند یدککش متوسط و تعدادی قایق مینی‌روتورک از یگان دریایی جهاد طی دو شب تا صبح ادامه داشت و صبح روز دوم عبور انجام گرفت.البته به دلیل حملات مکرر دشمن بعثی و غرق شدن تعدادی از دوبهها و عدم دسترسی به دوبههای جایگزین نصب مجدد پل به تعویق افتاد و ادامه کار منتفی شد.
روش دیگر عبور از اروند در عملیات والفجر۸ بدین ترتیب بود که چهار عدد از دوبههای استفاده شده در پل دوبهای را پس از جمع کردن، پهلوی یکدیگر قرار میدادند، به طوری که دو تا در عرض و دو تا در طول یکدیگر قرار می‌گرفتند، سپس به همدیگر میبستند. پس از بارگیری ماشینها به وسیله یدککش این سطحههای به هم متصل شده را از اروند عبور داده و در ساحل مقابل، ماشینها را تخلیه مینمودند.
· دوم – احداث اسکله
به منظورکنارهگیری وسايل سکانی درکنار ساحل اروند نیاز به اسکلههایی بود تا این امر به سهولت انجام گیرد. در آن موقعیت حساس عملیاتی یگانهای مهندسی رزمی با وجود همه مشکلات اجرایی اقدام به چنین کاری نمود.
ضرورتهای ایجاد اسکله
۱) در کنارههای رودخانه عمق آب کم است و این عمق کم، باعث ایجاد مشکلاتی در بارگیری و تخلیه بار از دوبه و همچنین ایجاد خلل در حرکت آن مینمود.
۲) یدکش هم که عامل حرکت دوبه میباشد در عمق کم قادر به حرکت نبوده و در صورت تماس قسمتهای حساس آن با کف رودخانه زیانهای سنگینی به بار میآورد.
۳) مساله جزر و مد نیز از اهمیت خاصی برخودار بود، به طوری که در حالت جزر آب نشست کرده لذا امکان پهلو گرفتن دوبه نبود که در این صورت باید حداقل ۶ ساعت بارگیری متوقف میشد تا دوباره رودخانه در حالت مد قرار گیرد.
احداث اسکله مشکلات یاد شده در امر بارگیری و تخلیه محمولهها را حل کرده و امکان تردد در دو سوی رودخانه را در آن شرایط حساس عملی می‌کرد.
در این خصوص اقدامات بی‌شماری صورت گزفت که به‌عنوان نمونه ساحل سازی گردان مهندسی لشکر ۸ نجف را ذکر من‌کنیم:
فعالیت مهندسی لشکر ۸ نجف اشرف برای تکمیل جاده اصلی موقعیت سیدالشهداء که قرار است کنار اروند ادامه یابد از آغاز روشنایی هوا شروع شده است. از سوی دیگر فرمانده لشکر ضمن دستور تسریع در احداث اسکله در ساحل خودی (شرق اروند)، با بررسی ساحل غربی اروند رود در منطقه رو به روی محل استقرار لشکر، محل مناسبی را نیز برای احداث اسکله در ساحل غربی اروند مشخص نمود که قرار شد برادران واحد تخریب، موانع و مین‌های ساحل دشمن را از بین برده و کار احداث اسکله با سرعت شروع شود. (مقاله شماره ۲۳، ص ۱۳)
عده‌ای از برادران مهندسی نیز مشغول گذاشتن پلهای نفر رو روی گل‌ها باتلاق در ساحل خودی بودند تا تردد نیروی پیاده به سادگی از روی آنها انجام شود. (مقاله شماره ۲۳، ص ۱۳)
· سوم – ساحل سازی
با توجه به وضعیت باتلاقی سواحل اروند در مواقع جزرومد، خصوصاً در موقع جزر که بخش زیادی از آن به گل و لای و باتلاق تبدیل میشد، عبور از این سواحل بدون کار مهندسی میسر نبود و یکی از مهمترین مسائل مهندسی برای عبور، ساختن سواحلی در طرفین اروند بود که این موضوع در سواحل غربی اروند با توجه به نداشتن وسائل مهندسی در آن سمت، از اهمیت خاصی برخودار بود.
ساحل سازی در مرحله اول به این ترتیب بود که پس از شن ریزی و فراهم نمودن مقدمات، از نخلها ومصالح اماکن ویران شده استفاده کرده و روی شنها میریختند و به این ترتیب ساحل نسبتاً خوبی ساخته میشد. در مرحله دوم برای ساحل سازی از پلهای خیبری یک استفاده کردند، به این ترتیب که پس از شن ریزی و انجام بقیه کارها سطحههای پل خیبری را بعد از برداشتن بالههای آنها در جهت طولی روی شنها میگذاشتند و تا انتهای محل جزر و قسمتی جلوتر از آن پیش میرفتند و برای ثبات سطحهها بر روی شنها سوراخهایی را در روی سطحهها ایجاد می‌کردند و شمعهایی در سوراخها میکوبیدند و به این طریق از حرکت سطحهها به‌طرفین علی الخصوص به‌طرف پایین(به‌سمت آب) جلوگیری به عمل میآوردند، ولی این روش نیز در مقابل بارهای سنگین ضعیف بوده و چندان کیفیتی نداشت به همین خاطر تصمیم گرفتند تا از طریق دیگری ساحل سازی کنند.
مجید پاشنا در خصوص اقدامات لشکر مهندسی صاحب‌الزمان(عج) برای عبور و ساحل‌سازی در منطقه عملیاتی می‌گوید: “در عملیات والفجر ۸ به گردان مأموریت ساحل سازی در عرض ساحل اروندرود واگذار گردید و علاوه بر آن احداث خاکریز ترکش گیر در دو سمت جاده‌‌ی دسترسی را نیز باید اجرا می‌کردیم. با مأموریت دیگری که به لشکر در عملیات والفجر۸ جهت انتقال امکانات، تجهیزات و رزمندگان به منطقه عملیاتی فاو واگذار شد، نیاز به شناور دریایی و طارق بیشتر شد، لذا حجم مأموریت گردان طارق و شناورهای دریایی بالا بود.” (مجید پاشنا، مصاحبه شماره ۴۵، ص ۳۸۶)
· – اقدامات مهندسی بعد ازعملیات
با توجه به گستردگی زیاد این اقدامات ، بخصوص احداث پل عظیم و بی نظیر در یادداشت مجزایی ارایه شده است .
· سخن پایانی
بخش مهندسی رزمی دفاع مقدس ، با توجه به اهمیتش ، طی قریب چهاردهه پس از جنگ تحمیلی از سوی یگانهای مهندسی ، از ارتقای خوبی برخوردار شده است ولی دروزارتخانه ها و شهرداریها مورد توجه کافی قرارنگرفته است غ تا در صورت پیش امد حوادث مشابه ؛ از امادگی لازم برخوردار بوده و بتوانند ثمر بخش باشند.
ضرورت دارد تحقیق ومستندی جامع و همه‌جانبه از تاریخ شفاهی به مهندسی رزمی صورت گرفته و منتشرشود
در موزه های دفاع مقدس، نیز بخش مهندسی رزمی نیز درنظرگرفته شود .
برخی از مهندسان آموزش دیده و برای شرایط اضطراری از امادگی لازم برخوردار گردند.
منابع و مآخذ
کتب
- احمدی، اسدالله (۱۳۸۶)، عملیات والفجر ۸ (تلاش برای تثبیت)، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ویرایش دوم
بدیعی، ربیع (۱۳۶۷)، جغرافیای مفصل ایران، انتشارات اقبال، تهران، جلد نخست، چاپ دوم
- جباری، مجتبی (۱۳۹۱)، اطلس نبردهای ماندگار: شرح عملیات نیروهای زمینی در ۸ سال دفاع مقدس، شهریور ماه ۱۳۵۹ – مردادماه ۱۳۶۷، موسسه سوره سبز
- درودیان، محمد (۱۳۷۸)، فاو تا شلمچه، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
- درودیان، محمد (۱۳۸۹)، فاو تا شلمچه، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، تهران، چاپ هفتم
- درودیان، محمد (۱۳۹۱)، خرمشهر تا فاو (بررسی نظامی – سیاسی جنگ بعد از آزادی خرمشهر تا فتح فاو و آزادسازی مهران؛ تیر ۱۳۶۱ تا مرداد ۱۳۶۵)، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران، چاپ یازدهم
- دری، حسن (۱۳۸۸)، عملیات والفجر ۸ (مجموعه مقالات)، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، تهران، چاپ نخست
- زنگنه، محمد ناصر (۱۳۷۳) ، طرح های پدافندی فاو ۲- کانالهای انتقال آب شهید پوست فروش و شهید وظیفه دوست، مرکز حفظ و نشر آثار دفاع مقدس وزارت جهاد سازندگی
- سرداری کرمانی، جمشید (۱۳۸۸)، تدوین تجارب مهندسی جنگ، کارفرما: معاونت دانش و پژوهش سپاه، مجری: دانشگاه امام حسین (ع)، مرکز مطالعات و پژوهش های مهندسی
- سلمانی لطف آبادی، عیسی، سعید زرینی و محمد جلالی شم آبادی (۱۳۸۵)، جهاد سازندگی خراسان در دفاع مقدس، انتشارات سلمان، جلد ششم، چاپ نخست
- مختاری، مجید (۱۳۸۶)، گزارش عملیات قرارگاه کربلا در عملیات والفجر ۸ ،ج۱زمینهسازی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ (۱۳۹۰)، نبرد فاو، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ (۱۳۹۱)، عملیات والفجر ۸ فتح فاو(طراحی، اجرا، نتایج، بازتابها)، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران، چاپ سوم
- نداف، مجید (۱۳۸۷)، نبرد فاو (گزارشی از عملیات والفجر ۸)، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران، چاپ ششم
مقالات
- مقاله شماره ۱، مجموعه مقالات ارائه شده در اولین همایش مهندسی‌رزمی، ۱۳۷۶
- مقاله شماره ۲۳، لشکر ۸ نجف در عملیات والفجر۸- پیشروی در عمق، گروه پژوهش فصلنامه، نشریه نگین، شماره ۱۶، سال پنجم، بهار ۱۳۸۵
- مقاله شماره ۲۴، تصرف شهر فاو، داوود رنجبر ، نشریه نگین، شماره ۱۵، سال چهارم، زمستان ۱۳۸۴
- جزوات
- جزوه شماره ۱، عملکرد گروه ۴۲۲ مهندسی ارتش
- جزوه شماره۴، عملکرد گروه ۴۱۱ مهندسی ارتش
- جزوه شماره ۱۹، بیلان فعالیت های گردان ۴۴۶ مهندسی لشکر ۱۶ زرهی ارتش
- نشریات
- نشریه شماره۲۱، نشریه جهاد شماره ۸۵
- نشریه شماره ۴۸، نشریه نگین، شماره ۴۸، دوره ۱۲، بهار ۱۳۹۳
[۱] اسامی گردان‌های مهندسی‌رزمی از یگان‌ها سازمان رزم استخراج شده است.
