یکی از بهترین و اساسی ترین عوامل موثر بر سرنوشت عملیات نظامی، اقدامات مهندسی آن عملیات می باشد؛ زیرا یک عملیات موفق نیاز به وجود راه های ارتباطی و پشتیبانی ونیز ایجاد مواضع دفاعی جدید می باشد. همچنین برای محافظت از نیروها و امکانات و ادوات نیاز به مواضعی بوده ؛ که می بایست آن را احداث کرد. ایجاد خاکریز ،کانال ، سنگر وغیره توسط واحدهای مهندسی انجام می پذیرد.که در تمامی خطوط مقدم وعقبه جبهه های غرب و جنوب و قبل ؛ حین و بعد از عملیات و یا در جبهه های پدافندی ، اقدامات مهندسی گسترده و زیادی صورت گرفته است .

• – تعریف عملیات مهندسی

آن دسته از اقدامات مهندسی را گویند که به منظور های زیر در جبهه صورت می گرفت:

• تسهیل در حرکت و عبور نیروهای خودی از خطوط دشمن،کندکردن، کانالیزه و متوقف سازی حرکات دشمن
• تامین نیازمندی های یگانهای دفاعی جهت استقرار درخطوط دفاعی و عقبه
• کاهش آسیب پذیری ها و تولید پایداری و تسهیل مدیریت بحران و تضمین تداوم فعالیت های ضروری در زیرساخت های نیروهای دفاعی در برابر تهدیدات.
• تأمین و تملک زمین و ساخت نیازمندی های ساختمانی و تأسیساتی نیروهای مسلح
• و سائر امور محوله مهندسی 

• انواع عملیات های مهندسی

اقداماتی را که منجر به حصول  اهداف در عملیات مهندسی میگردد می توان در فعالیت های زیر خلاصه نمود:

۱- احداث خاکریز

۲- احداث جاده

۳- احداث دژ

۴- احداث سکو

۵- احداث استحکامات

۶- احداث کانال

۷- پمپاژ آب به منطقه (غرقاب سازی)

۸- لایروبی

۹- پل و عبور از آب

۱۰- منحرف کردن آب رودخانه

۱۱- احداث سد خاکی

۱۲- ساحل سازی و احداث اسکله

• نقش ماشین آلات مهندسی در احداث خاکریز

خاکریز عارضه ای مصنوعی می باشد که از انباشتن مصالح خاکی با ارتفاع و طول و عرض متفاوت بنا به موقعیت زمانی و مکانی و به منظور حفظ افراد، وسایل، تجهیزات، امکانات، جنگ افزار، و نیز اختفاء فعالیت های خودی از دید و تیر دشمن احداث می گردد.»

خاکریزها انواع مختلفی داشتند که در همه ی انواع خاکریزها، معمولاً از ۴ دستگاه بلدوزر و ۲ دستگاه لودر استفاده می شد و نحوه ی احداث خاکریز نیز به این صورت بود که در اول و آخر ستون ماشین آلات، بولدوزر قرار می گرفت که برای آنها از زبده ترین رانندگان استفاده می شد. فاصله ی دستگاه های در حال حرکت با یکدیگر حدود ۲۰ متر بود و می بایست از پایین جاده ها و به موازات جاده حرکت می کردند. پس از رسیدن به محل مورد نظر، ابتدا از نقطه ی شروع، گرای مورد نظر گرفته شده و یک دستگاه بولدوزر که دارای ماهرترین راننده بود می بایست با رعایت فاصله، در پشت سر قطب نماچی حرکت کرده و با زدن ریپر، مسیر احداث خاکریز را مشخص می نمود. آنگاه سایر بولدوزرها با رعایت فاصله مشغول جمع آوری خاک و احداث خاکریز می شدند. سپس لودرها خاکهای اضافی را جمع آوری می کردند و ارتفاع خاکریز را هم بلندتر می نمودند.

البته نکاتی نیز می بایست رعایت می شد که ازجمله عبارت بود از:

• پشت خاکریز گود نشود
• قاعده ی خاکریز، ۶ متر و ارتفاع آن ۳ متر در نظر گرفته شود.
• دستگاه ها با فاصله، کار احداث خاکریز را انجام دهند زیرا احتمال برخورد ترکش به صورت همزمان به دستگاه ها کم می شد. (توکلی, ۱۳۷۱, ص. ۴۴-۴۶)

در طول دوران دفاع مقدس، هزاران کیلومتر خاکریز احداث شد که به عنوان نمونه، تنها تیپ مهندسی رزمی امام صادق(ع) جهاد سازندگی استان فارس ۲۴۸۰ کیلومتر خاکریز احداث نمود.

–نمونه ی عملیاتی احداث خاکریز : در عملیات والفجر ۸ فقط یک بلدوزر D6 باقی مانده بود که از نزدیکی­های صبح بی­وقفه در برابر آرایش ۳۶ تانک دشمن خاکریز می­زند، یکی از فرماندهان که خود شاهد ماجرا بوده می­گوید، وقتی می­گویم ۳۶ تانک نه برحسب تقریب است و نه احتمال، بلکه با چشمان خودم آن­ها را شمردم و ۳۶ عدد شد. از سوی دیگر در برابر آتش دشمن، ۸۰۰ متر خاکریز را تنها بولدوزر ما احداث کرد و به تنهایی آن را بالا آورد به طوری که خاکریز یاد شده جلوی نفوذ دشمن را کاملاً سد کرد. در اهمیت خاکریز فوق همین بس که شورای عالی دفاع از آن یاد کرده و از این عزیزان تشکر نمود.هرکدام از فرماندهان و برادران مسئولی که در جریان این خاکریز تاریخی حضور داشته­اند وقتی که نام شهید کریم نوری را می­آورند، چهر­ه شان برافروخته می­شود، انگار آتشی وجودشان را می­گدازد، از خود بی خود می­شوند، می­گویند: کریم نوری مسئول این تیم در عملیات مهندسی بود، ۴ نفر از نیروهایش در همان شب شهید می­شوند، بلدوزر تنها وسیله تیم عملیاتی­اش می­شود، او بی باک از انبوه دشمن(۳۶ تانک که آتش مستقیم بر سرش می­ریختند) سرش را به عاریه می­دهد، چشم به انتهای دشمن دوخته و بی هیچ یار و یاوری در آن شب سیاه حادثه ساز، دستان آهنین خود را در حلقوم زمین می­کند و می­ماند.

• نقش ماشین آلات مهندسی در احداث جاده

نگاه مهندسی رزمی، راهی را که در طراحی عملیات نظامی با تلاش تخصصی یگان های مهندسی و مقتضیات میدان نبرد ساخته می شود جاده نظامی گویند. از لحاظ نظامی، راه خوب داشتن، باعث ایجاد شبکه ی ارتباطی سریع شده و سرعت تحرک امکانات و استعدادهای یگانهای درگیر در جبهه را بیشتر می کند. همچنین نقش موثری در برتری آتش و نیروی هجومی یا دفاعی یگان نظامی خودی دارد.

جاده هایی که در طول جنگ تحمیلی توسط رزمندگان و برای جبهه احداث می گردید با درنظر گرفتن شرایط اقلیمی و خصوصیات جغرافیایی، از مناطق مختلفی عبور می کرده که این مناطق را می توان به انواع زیر تقسیم نمود:

منطقه ی کوهستانی ، منطقه ی رملی ، منطقه ی هور ،سواحل رودخانه ها(نواحی باتلاقی) یا مناطق نخلستانی ،منطقه ی دشت (توکلی, ۱۳۷۱, ص. ۲۳)

در هر یک از مناطق فوق، احداث جاده شیوه ی مخصوصی را می طلبید؛ در نتیجه تعداد ماشین آلات مهندسی نیز در هر جاده ای نسبت به جاده ی دیگر، کمی تفاوت داشت. در ادامه به اختصار نحوه ی کار ماشین آلات مهندسی رزمی در جاده های گوناگون، توضیح داده می شود.

• الف – ماشین آلات مهندسی در راه سازی مناطق کوهستانی

پس از بررسی و تعیین مسیر جاده و درنظر گرفتن نکات لازم برای احداث جاده، ابتد راه باریکی جهت رسانیدن تدارکات و ایجاد محل استقرار نیروها احداث می گردید، سپس جاده را گسترش داده، عریض و تصحیح می کردند. برای سرعت بخشیدن به کار، درصورت امکان بولدوزرها به بالاترین نقطه ی مسیر احداث جاده اعزام می گشتند؛ زیرا حجم خاک و سنگ انباشته شده در جلوی تیغه در شیب به طرف پایین حرکت می کرد و کارایی بولدوزر بیشتر می شد و در نتیجه کار از چندین نقطه شروع می شد و در نهایت این نقاط به هم ملحق می شدند. در مناطقی که بولدوزر نمی توانست کار کند، از مواد منفجره برای برداشتن سنگها استفاده می شد. به این طریق که از وسایلی همچون دریل و آلن و کمپرسور برای قرار دادن مواد منفجره در دروهن سنگها استفاده می شد و با انفجار، مسیر را باز می نمودند.

جاده ای که احداث می شد، درصورت پرتردد نبودن، به همان راه موقت ایجاد شده توسط بولدوزر، گریدر و لودر اکتفا می شد، ولی اگر جاده دارای اهمیت زیادی بوده و تردد زیادی قرار بود از آنجا صورت بگیرد، کار زیر سازی، شن ریزی و آسفالت نیز انجام می شد که در این مرحله از ماشین آلاتی همچون لودر به منظور انتقال خاک به  کمپرسی حمل کامیون، از کامیون جهت حمل شن و آسفالت، از گریدر و بولدوزر به منظور پخش نمودن مصالح و از غلتک نیز جهت تسطیح و فشرده کردن مصالح استفاده می گشت. (توکلی, ۱۳۷۱, ص. ۲۴-۲۸)

• ب- ماشین آلات مهندسی در راه سازی مناطق رملی

رمل به ماسه های ریز و روان می گویند. در این مناطق پس از بررسی و تعیین مسیر جاده و درنظر گرفتن نکات لازم، می بایست حصیرهایی بافته شده از نی در اطراف مسیر نصب گردد. همچنین مارچ پاشی شعاعی به موازات راه، توسط ماشین مارچ پاش انجام گیرد. پس از آن، مسیر میخ کوبی می شود تا از انحراف راه جلوگیری شوددر ادامه، معمولاً خاک های سطحی کنار زده می شد تا به لایه ی محکمتر زیرین زمین برسند و سپس، آن لایه تسطیح شده و خاک مورد نیاز نیز توسط کمپرسی از نزدیک ترین قرضه(محل تجمع مصالح) آورده و ریخته می شد و پس از پخش شدن توسط بولدوزر یا لودر، عمل آب پاشی این لایه از خاک و عمل کوبیدن آن توسط غلتک انجام می گرفت. پس از اتمام زیرسازی، شن ریزی توسط لودر و کامیون کمپرسی و عمل پخش و تسطیح و فشرده کردن شن گریدر و غلتک صورت می گرفت و درصورتی که جاده ی اصلی محسوب می شد، عملیات آسفالت کردن نیز توسط این ماشین ها انجام می پذیرفت. (توکلی, ۱۳۷۱, ص. ۲۹-۳۱)

• ج- ماشین آلات مهندسی در عملیات راه سازی مناطق هور

هور در واقع همان جزایر هورالعظیم را می گفتند که منطقه ای بود با آب های بی حرکت و نی های بلند و سرسبز.در آغاز جنگ تحمیلی، عملیات راه سازی در هور به ندرت انجام می گرفت. پس از عملیات خیبر و تسخیر جزایر مجنون، جهت سرعت بخشیدن و رساندن تدارکات و امکانات به دست نیروهای خودی، عملیات احداث راه در هور آغاز گردید.

برای جاده سازی در هور، پس از بررسی و تعیین مسیر و رعایت نکات لازم، خاک توسط کامیون های کمپرسی به محل مورد نظر انتقال و در نقطه ی مشخص شده تخلیه می شد و آن قدر این کار ادامه می یافت تا ارتفاع خاک از سطح آب بالاتر می زد(آن میزان که هنگام طغیان هور نیز آب سطح جاده را نگیرد.) سپس به کمک بولدوزر، خاک ها تسطیح شده و این کار ادامه می یافت و دیگر مراحل احداث جاده نیز انجام می گرفت و ماشین آلات بکار گرفته شده، همانند سایر جاده ها بود. بنابراین در احداث جاده در هور، بیشترین کار را لودر و کمپرسی انجام می دادند تا بتوانند سطح خاک را بالاتر از سطح آب بیاورند. (توکلی, ۱۳۷۱, ص. ۳۲-۳۳)

• د- ماشین آلات مهندسی در عملیات راه سازی در نخلستان و مناطق باتلاقی

راه سازی در این مناطق در جبهه، بیش از دیگر مناطق اجرا می گردید و با مشکلات فراوانی نیز همراه بود زیرا می بایست به صورت چراغ خاموش و سریع انجام می شد که باتوجه به اینکه احتمال فرو رفتن کمپرسی در باتلاق نیز وجود داشت، می بایست نهایت احتیاط به عمل می آمد و کار آن زمانی دشوارتر می گردید که آتش دشمن نیز بر آن اضافه می گشت.

این جاده ها در مراحل اول، عمود بر خط پدافندیِ نیروهای خودی و دشمن بود و چون طول آنها زیاد بود، جهت دور زدن کمپرسی ها، تقریبا در هر ۱۰۰ متر، یک ایستگاه درنظر گرفته می شد و احداث جاده توسط ماشین آلات مورد نیاز جاده سازی(لودر، کمپرسی، بولدوزر یا گریدر) انجام می گرفت و پس از اتمام کار در جاده، درصورت نیاز، بوسیله ی کمپرسی خاک در کناره های آن ریخته می شد( خاکریز های ترکش گیر). در مراحل بعدی، اقدام به احداث راه هایی به موازات رودخانه و منطقه ی پدافندی دشمن، با همان شیوه ی قبلی و با همان ماشین آلات صورت می گرفت.

جاده دراین مناطق نیز همانند جاده در هور، می بایست آن قدر بالا می آمد که جذر و مد رودخانه و طغیان رودخانه، جاده را به زیر آب نگیرد و دامنه ی خاکریزهای احداثی نیز شسته نشود، لذا نیاز به کارِ زیادِ لودر وکمپرسی بود. (توکلی, ۱۳۷۱, ص. ۳۳-۳۵)

• ه – ماشین آلات مهندسی در عملیات جاده سازی در دشت

به علت وجود عملیات های گوناگون در مناطق دشتی، جاده سازی در دشت زیاد انجام می شد. برای جاده سازی در دشت، پس از بررسی و تعیین مسیر و رعایت نکات لازم، سطح مسیر با قیر یا مازوت یا گازوئیل پوشانده می شد تا از بلند شدن گرد و غبار در اثر تردد و درنتیجه شناسایی جاده ازسوی دشمن جلوگیری شود. سپس خاک سطحی توسط بولدوزر پس زده می شد تا به لایه ی محکمتر زیرین برسند؛ آن گاه از نزدیک ترین قرضه ها، خاک مناسب و مرطوب توسط کمپرسی به محل احداث حمل می شد و پس از تسطیح توسط بولدوزر یا گریدر و رگلاژ شدن(تنظیم شیب و ارتفاع سطح خاک) و آب پاشی نوبت به کوبیدن مسیر توسط غلتک می شد. پس از احداث جاده، برای ترک گیرهای دوطرف جاده، خاک بوسیله ی کمپرسی در دو طرف جاده ریخته می شد و این خاک بوسیله ی لودر، بصورت منظم رگلاژ می شد. سپس نوبت شن ریزی سطح جاده ی احداثی به وسیله ی مصالح درشت دانه ی سنگی بود که این کار با کمک لودر و کمپرسی انجام می گرفت و در آخر نیز بسته به اهمیت جاده، سطح آن را با پوششی که غالباً از مخلوط مازوت برای اینگونه پوشش ها استفاده می شد، می پوشاندند که برای این کار نیز همانند عملیات آسفالت، نیاز به ماشین هایی همچون لودر، کمپرسی، بولدوزر یا گریدر و غلتک بود. (توکلی, ۱۳۷۱, ص. ۳۷-۳۸) شایان ذکر است که در طول جنگ تحمیلی، هزاران کیلومتر جاده برای جبهه احداث گردید که به عنوان نمونه تنها یکی از تیپ های مهندسی جهاد سازندگی، ۱۴۵۰ کیلومتر جاده احداث نمود. ^[۱]

نمونه ی عملیاتی : با توجه به اهمیت عملیات خیبر و تصرف جزایر مجنون توسط رزمندگان اسلام و تأکید حضرت امام مبنی بر حفظ جزایر مجنون برادران جهاد سازندگی با انگیزه ایجاد تسهیلات لازم در تدارک رزمندگان اسلام و انجام نقل و انتقالات سنگین مورد نیاز، جاده سیدالشهدا که در حقیقت استراتژی حفظ جزایر مجنون بود را احداث نمودند. این جاده که منطقه خشکی شط علی را به نوک جزیره مجنون شمالی وصل می کرد .از آغاز عملیات راه سازی تا پایان ۷۲ روز طول کشید .مقدار مسافت جاده ۱۴ کیلومتر بود در طول این مدت نزدیک به ۴۰۰ کمپرسی روی خود جاده کار می کردند و برای تکمیل این جاده بیش از ۸۵۰ هزار متر مکعب خاک و سنگ برای زیرسازی و همچنین بیش از ۱۲۰ هزار متر مکعب شن ریزی انجام شد. ابتدا سرعت انجام کار کم بود تا اینکه از لودر های ۲۶۰ استفاده شد و کار سرعت پیدا کرد. موقع تمام شدن آن یعنی زمان وصل شدنش به جزیره مجنون شمالی درست ظهر روز سوم شعبان بود این بزرگراه همان بزرگراهی بود که سردار علی هاشمی از آن به معراج رفت.

• ترمیم مسیر ارتباطی بین جاده آسفالته اهواز-خرمشهر و منطقه رحمانیه

در عملیات والفجر۸ با توجه به این که لشکر ۲۱ امام رضا(ع) و دیگر لشکرهای سپاه از جمله لشکر ۵ نصر در محدوده رحمانیه مستقر بودند، این جاده به عنوان محور ارتباطی عقبه لشکرها، تلقی می­شد. به همین لحاظ، حجم عظیم نقل و انتقال نیرو و امکانات، می­بایستی از این مسیر، صورت می­گرفت. بنابراین، با به کار گیری ۷۰ دستگاه کمپرسی، مصالح مناسب جهت جاده سازی از رامهرمز و از فاصله ۲۳ کیلومتری به این منطقه انتقال و جاده­ای با کیفیت بسیار بالا(به طول ۳۵ کیلومتر) در این مسیر احداث شد. (سلمانی لطف آبادی & زرینی, ۱۳۸۵, ص. ۳۳۵)

• در عملیات خیبر مسئول احداث جاده سیدالشهداء مراکز جهاد سازندگی سمنان،زنجان، آذربایجان غربی ، نجف آباد، اصفهان و خوزستان بود که زیر نظر ستاد حمزه سیدالشهداء فعالیت می کردند در مجموع نزدیک به ۵۰ دستگاه راهسازی در طول این مدت مشغول کار بودند نزدیک به ۴۰۰ کمپرسی روی جاده کار می کردند و بیش از۱۰۰۰کمپرسی هم کار حمل شن و ماسه و خاک را انجام می دادند. در طول این مدت دو ماه و نیم احداث جاده بیش از ۸۰۰ راننده کمپرسی که هر کدام با زمان های مشخص مأموریت روی جاده کار می کردند و در ساختن جاده نقش مهمی را ایفاء کردند. 

• نقش ماشین آلات مهندسی در احداث دژ

دژ دیوار طویل و قطوری است با مقطع ذوزنقه که از خاک متراکم شده ساخته می شود.

هدف از ساخت دژ عبارت بود از:

الف) ساختن استحکاماتی در درون آنها

ب) به عنوان جداره های کانال

ج) به عنوان سیل بند (توکلی, ۱۳۷۱, ص. ۵۰)

نحوه ی ساخت دژ بدین صورت بود که لایه ی سطحی زیر به ضخامت ۳۰ الی ۴۰ سانتیمتر پس زده می شدو سپس با غلتک پاچه بزی سطح کوبیده می شد. سپس خاک مناسب را بوسیله ی کمپرسی و یا دپو کردن خاک توسط بولدوز، به مسیر مشخص شده انتقال داده و پس از تسطیح توسط بولدوزر یا گریدر، آن را توسط غلتک می کوبیدند و مجددا همین کار انجام می شد تا لایه لایه سطح دژ بالا بیاید. ضخامت هر لایه معمولا بین ۴۰ الی ۵۰ سانتیمتر بود. می بایست خاک دژ کاملاً متراکم گردد تا برای استفاده های بعدی مناسب بوده و در اثر اصابت خمپاره، شکافته نشود. سپس توسط غلتک پاچه بزی، لایه ها کاملاً کوبیده می شدند و درصورتیکه خاک فاقد رطوبت کافی می بود، بوسیله ی کامیون آب پاش، هر لایه آب پاشی نیز می شد تا عمل تراکم به خوبی صورت گیرد.

بعد از کامل شدن دژ، محل هایی را که قرار بود، سنگرسازی شود، بوسیله ی بیل مکانیکی و یا لودر، حفر می شد و سنگر و سایر مواضع در داخل آن جاسازی می شد. البته برای ساختن کانال، دو دژ بصورت موازی و با فاصله ی مناسب از هم می بایست ساخته می شد و در ساخت این نوع دژ، استفاده از ماشین آلات می بایست با دقت بیشتری صورت می گرفت، زیرا شیب طرفین، به ویژه شیب داخلی کاملاً می بایست حساب شده باشد زیرا درصورت تند بودن شیب، آب جدار کانال را شسته و دژ شکافته می شد و علاوه بر هدر رفتن آب، با نفوذ به زمین های اطراف، مشکلاتی را برای نیروهای خودی ایجاد می کرد. (توکلی, ۱۳۷۱, ص. ۵۰-۵۴)

 نمونه عملیاتی : از جمله اقدامات صورت گرفته پس از عملیات خیبر این بود که دژ دستک اول بعد از چهارراه امام به مسافت ۵/ ۴ کیلومتر از شرق به غرب در غرب جزیره شمالی توسط برادران مهندسی رزمی لشکر ۷ ولیعصر(عج) با ۲ دستگاه بلدوزر و ۲ دستگاه لودر و ۵ دستگاه کمپرسی و یک دستگاه غلطک مرمت شد.

• نقش ماشین آلات مهندسی در احداث سکو

سکو عبارت است از مکان بلندی که در اثر انباشته کردن خاک بوجود آمده و از فراز آن می توان مقاصدی را به بهترین وجه دنبال نمود. موارد استفاده از سکوها در جنگ عبارت بود از:

• دیده بانی
• استقرار توپ پدافند هوایی

استقرار مخازن سوخت و آب (توکلی, ۱۳۷۱, ص. ۵۴)

البته مواردی همچون، سکوی تانک، سکوی رادار، پد هلی کوپتر، سایت موشکی و … نیز وجود دارد.

کار احداث سکوها اینطور آغاز می گردیدکه ابتدا تا حد ممکن، از لودر و بولدوزر در جمع آوری خاک استفاده می شد، سپس بوسیله ی کمپرسی عملیات انتقال خاک و انباشته کردن آن بر روی هم ادامه پیدا می کرد تا به ارتفاع مورد نظر برسد.پس از ختم عملیات خاکی، اگر سکو برای دیده بانی درنظر گرفته می شد، جهت امنیت فرد دیده بان، سنگر مناسب به روی آن سکو احداث می گردید که معمولاً بتونی بود که اگر به صورت پیش ساخته می بود، می بایست به محل منتقل می شد و اگر سنگر درجا بود، می بایست در محل ساخته شود.

اگر سکو برای استقرار توپ احداث می شد، ارتفاع این سکوها می بایست بالاتر بیاید و کار بیشتری از ماشین آلات را می طلبید.اگر سکوها برای مخازن سوخت و آب درنظر گرفته شده بود، می بایست روی سکو را تسطیح نمود و سپس آن را توسط غلتک کوبید، سپس مخازن به محل سکو انتقال داده شده و نصب می گردید و پس از آن با بلوک و گونی هایی که به محل انتقال داده می شد، جلوی مخازن را بلوک چینی و یا گونی گذاری کرده و در آخر مخازن توسط لودر با خاک پوشانیده می شد و برای تخلیه ی محتوای تانکرها در مخازن نیز، در کنار سکوها، جاده ای ساخته می شد تا تانکرها، بتوانند بدون پمپاژ به راحتی محتوای خود را در مخازن تخلیه کنند. که در احداث جاده نیز، به عملیات شن ریزی روی آن، از ماشین آلاتی همچون بولدوزر، لودر و کمپرسی استفاده می گردید و این جاده تا روی سکو کشیده می شد. (توکلی, ۱۳۷۱, ص. ۵۶-۵۷)

نمونه ی عملیاتی :از جمله اقداماتی که در عملیات خیبر جهت ساخت سایت موشکی اولیکن، انجام گرفت عبارت بودند از:

ساخت سکوی موشک ، سکوی رادار، سکوی پدافند هوایی، سنگر هدایت موشک به ایعاد ۸*۲۴ متر و ارتفاع ۷ متر (سوله ای)، سنگر اطاقهای کنترل ۲*۲ با ارتفاع ۲ متر (بلوک سیمانی)، سنگر زیرزمینی با ابعاد ۵*۲۴ با ارتفاع ۵ متر (بلوک و سیمان)، سنگر اجتماعی با ابعاد ۲*۱۵ متر، سنگر دژبانی با ابعد ۲*۵ متر ،سنگر انفرادی ۱*۲ متر و احداث خاکریز در اطراف سایت.

• جمع بندی
• ابتدای ورود به دفاع ، سپاه نونهال بوده و نیروهای بسیجی نیز عاشقانه ولی بدون تجربه و با حداقل ماشین الات مهندسی وارد امور مهندسی رزمی دفاع مقدس شدند ولی با به غنیمتی های عراق و نیز آموزشهای خودجوش به مرور از توان بسیار بالایی برخودار شده و کارهای گسترده و خارق العاده ای صورت گرفت .
• اقدامات و عملیات مهندسی رزمی که حاصل انگیزه اسلامی ، تجارب و ابتکارات و خلاقیتهای رزمندگان مهندسی رزمی کشورمان در دوران دفاع مقدس با همین ماشین الات محدود بوده است. که تقریبا مشابه خارجی در جنگهای طول تاریخ نداشته یا بسیار کم بوده است.
• لازم است این تجارب مدون و بهمراه مسایل به روز شده به نیروهای مهندسی رزمی محور مقاومت آموزش داده شود.
• پس از پایان جنگ تحمیلی ، فقط از توان اجرایی ماشین الات و تجهیزات مهندسی وبخشی از نیروها در سازندگی کشور بکار گرفته شد. درحالیکه اگر از فکر و روحیه جهادی و قوه ابتکار و برنامه ریزی درکشور استفاده میشد؛ همانند دوران مقدس ، شاهد تحولات بسیار عظیمی در حوزه فنی ومهندسی میشدیم و کیفیت امورمهندسی ، بسیار فراتر از شرایط امروزی میشد . و بسیاری از معضلات حرفه مهندسی یا اساسا بوجود نمی آمد و کمتر می بود . و لازم است این تحول در گام دوم انقلاب اسلامی محقق گردد.

[۱] – تیپ مهندسی رزمی امام صادق(ع) جهاد سازندگی استان فارس