در این مقاله ، تهدید زیستی ، بحران زیستي ، جنگ زیستي و تروریسم زیستي تعریف و تشریح شده ، سپس پدافند زیستي و راهبردهاي دفاع غيرعامل ؛ الزامات کلی و اولویت های اصلي برای اجرای راهبرد های دفاع غیر عامل در حوزه محیط زیست ایران تبیین شده است .
اکبر شاکر – دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
پدافند غیر عامل مجموعه ای از اقدامات غیر مسلحانه است که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها، تاسیسات، تجهیزات، سرمایه ها، اسناد و شریان های کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن می گردد. هرچه قدر درجه هشیاری مدیریت دفاعی برای بکار گیری پدافند عامل بالا باشد، باز هم دشمن سعی دارد در ساعات نخست تهاجم با وارد کردن ضربات سنگین به مراکز مهم دفاعی و مراکز حساس و حیاتی کشور آسیب برساند و برای این کار پرهزینه ترین ابزار را با قدرت آتش سنگین بکار می گیرد. یکی از حوزه های پدافند ، حوزه دفاع زیستی می باشد .
پدافند زیستي
که در۶ حوزه انسان، دام، غذا، آب آشامیدنی، محیط زیست و کشاورزی فعالیت می کند و تهدیدات عاملانه مهندسی شده و عمدی زیستی را بر علیه کشور مدیریت و کنترل می کند .
امروزه دشمن برای تهدید کشورها، از سلاح و جنگ نظامی به جهت هزینه بالای آن کمتر استفاده کرده و به جای آن از سلاح ها و روش های جدید خود در حوزه بیولوژیک مانند بیوتروریسم استفاده می کند .
پدافند غیر عامل زیستی:
هرگونه آلودگی از نوع ویروسی یا میکروبی که به وسیله آذوقه یا هر نوع نیازمندی های طبیعی توسط دشمنان به کشور وارد شود، تهدید زیستی به شمارم یرود و مجموعه اقداماتی که در جهت کاهش آ سیب پذیری جامعه و حفظ سرمایه انسانی انجام می شود، پدافند غیرعامل است .
وقتی صحبت از تهدیدات ز یستی می شود، منظور تهدیدات طبیعی از جمله زلزله و سیل نیست، بلکه منظور تهدیدات انسان ساز است که توسط دشمن، عوامل دست نشانده دشمن در داخل و عوامل انسانی به طور ناخواسته پیش می آید، چون اولویت نخست پدافند غیرعامل زیستی حفظ جان انسان ها و به عبارتی حفظ سرما یه انسانی کشور است، لذا حتی اگر عوامل زیستی ناخواسته ایجاد شود و جان انسان را تهدید کند، به نظر پدافند غیرعامل نوعی تهدید تلقی می شود. دشمن از این طریق جمعیت را دچار مشکل می کند و به موجب آن هزینه های کشور مورد حمله را افزایش میدهد.
اولویت نخست پدافند غیرعامل زیستي حفظ جان انسان هاست .
هرگونه آلودگی از نوع ویروسی یا میکروبی که به وسیله آذوقه یا هر نوع نیازمند ی های طبیعی توسط دشمنان به کشور وارد شود، تهدید زیستی به شمار می رود و مجموعه اقداماتی که در جهت کاهش آسیب پذیری جامعه و حفظ سرمایه انسانی انجام می شود، پدافند غیرعامل است .
هدف نهایی و اصلی از اعمال تهدیدات زیستی، مورد حمله قرار دادن نیروی انسانی یک کشور است .
دشمن از این طریق جمعیت را دچار مشکل می کند و به موجب آن هزینه های کشور مورد حمله را افزایش می دهد. بنابراین وظیفه قرارگاه پدافند غیرعامل زیستی ، رصد و پایش این نوع تهدیدات و کنترل این تهدیدات از سر منشأ است
قرارگاه پدافند غیرعامل زیستی، پیش از ورود تهدیدی از مرزهای کشور، اوضاع را به خوبی رصد و کنترل و در صورت وجود آلودگی ، تهدید را در همان مرحله متوقف می کند.
به استفاده ا ز میکروارگانیسم ها یا توکسین ها برای تولید سلاح هایی که موجب مرگ و بیماری میشود، بیوتروریسم گفته میشود. عوامل بیولوژیک مورد استفاده د ر بیوتروریسم به سه دسته تقسیم میشوند:
دسته اول، انتشار سریع و راحت و ضریب مرگومیر بسیار بالا.
دسته دوم، انتشار تقریباً راحت و ضریب مرگ و میر پایین.
دسته سوم، پاتوژن هایی که با دستکاری و مهند سی روی آنها میتوانند برای انتشار تروریستی ، در آینده به کار روند.
بیوتروریسیم آسیب های روانی، اجتماعی و زیستی را موجب میشود.
انواع عوامل تهدیدکننده زیستی شامل دو نوع کلاسیک و مدرن میباشند.
پدافند غیرعامل در دفاع زیستی، نقش مهم به حداقل رساندن پیامدهای ناشی از مواجهه با این حوادث را عهده دار است.
نقش و اهمیت تنوع زیستي در پدافند غیرعامل:
امروزه هر چند بشر در حوزه های مختلف علوم پیشرفت چشمگیری کرده است ولی متاسفانه استفاده غیرصلح آمیز از دستاوردهای آن تهدیدات جدی را به ارمغان آورده است! بطوریکه طی دهه آخر قرن بیستم، برای اولین بار واژه هایی نظیر حمله بیولوژیک، جنگ افزار بیولوژیک، دفاع بیولوژیک و آموزش دفاع بیولوژیک به فرهنگ واژه های پزشکی افزوده شد. امروزه در جنگ های بیولوژیک با انتشار آگاهانه و عمدی یک عامل بیماری زا سیستم های ویژه بیولوژیک، بیوشیمیایی و متابولیک موجودات هدف را به طور اختصاصی نشانه می گیرند. اهداف اصلی در جنگ های بیولوژیک کاهش امنیت غذایی، بهداشت و سلامت جامعه و در نتیجه ایجاد رعب و وحشت، خسارت اقتصادی، از بین بردن ثبات و پایداری در کشور، تلفات انسانی و غیره می باشد.
بنابراین با کاهش آسیب پذیری زیرساخت ها و اداره مطلوب جامعه در مدیریت بحران، قدرت بازدارندگی در برابر هر گونه تهدید جدیدی افزایش می یابد و کشور از قدرت ملی بالاتری برخوردار می شود، به عبارت دیگر در این زمینه اهداف اصلی پدافند غیر عامل محقق می گردد .
پدافند غیرعامل در حوزه زیستی (زیست محیطی):
تهدید زیستی :
هر نشانه، رویداد یا حادثه طبیعی یا غیرطبیعی با استفاده از عوامل زیستی که موجب تضعیف و نابودی سرمایه های انسانی و یا آسیب های اقتصادی از طریق تخریب و نابودی سرمایه های ملی زیستی در کشور گردد، تهدید زیستی محسوب می گردد.
بحران زیستي:
چنانچه بر اثر انتشار عوامل زیستی به واسطه حوادث طبیعی، اقدامات بیوتروریستی و یا حمله زیستی توسط کشورهای متخاصم، سرمایه های انسانی و سرمایه های ملی زیستی دچار خسارت و آسیب گردد و ترس و وحشت بر جامعه تحمیل شود؛ به نحوی که برطرف کردن آن نیاز مند انجام اقتدامات اضطراری فوق العاده باشد، بحران زیستی رخ داده است.
پدافند زیستي:
مجموعه ای از اقدامات شامل رصد و پایش، آشکارسازی، هشداردهی، تشخیص، تصمیم و عملیات، کنترل، حفاظت و پیشگیری ، امداد و نجات، درمان، بازیابی و بازتوانی منابع، محدودسازی و رفع آلودگی در برابر تهدیدات زیستی که موجب حفاظت از سرما یه های ملی در برابر تهدیدات زیستی و کاهش آثار و عواقب ناشی از آنها می گردد .
تروریسم زیستي:
استفاده عمدی و سوء، از عوامل زیستی ( باکتریها ، ویروسها، قارچها و وکتورها ) و فرآورده های آنها (توکسینها، ژنها، پریونها، هورمونها و موارد مشابه) برای آسیب زدن، تخریب و از بین بردن سرما یه های انسانی و منابع ملی (دام، نباتات، محیط زیست، منابع طبیعی، آب آشامیدنی، مواد، تجهیزات و ابنیه) و در نهایت ایجاد رعب و وحشت برای حصول موفقیت های سیاسی و اجتماعی می باشد.
جنگ زیستي:
استفاده آشکار یا پنهان از تسلیحات زیستی علیه منابع انسانی و یا زیرساخت های اقتصادی که توسط یک کشور متخاصم و با هدف وارد نمودن ضربه نظامی، از بین بردن مقاومت، تحمیل خسارات اقتصادی و خدشه دار نمودن امنیت ملی کشور انجام می گیرد.
راهبردهاي دفاع غيرعامل:
ايجاد فرهنگ، باور و اعتقاد عمومي نسبت به پدافند غيرعامل و نهادينگي و استمرار آن؛ یکی از ۱۰ راهبرد پدافند غیرعامل کشور است.
- تعامل مستمر و فراگير با سازمان‌‌های سیاستگذار، قانونگذار و اجرایی و ايجاد ساز و كار‌هاي مناسب در جهت ايمن‌سازي و حفاظت از تأسيسات زيربنايي کشور.
- ساماندهي آمايش سرزمين ملي و آمايش دفاعي از منظر پدافند غيرعامل به منظور حداكثر استفاده از پهنه امن جغرافيايي كشور.
- ايفاي نقش هدايتي و نظارتي در زمينه مطالعات، طراحي و اجرای طرح‌‌هاي پدافند غيرعامل کشور.
- بسیج و بكارگيري امكانات ملی در جهت افزایش کارایی سامانه‌‌ها و شيوه‌‌هاي پدافند غيرعامل.
- سیاستگذاری و ساماندهي استفاده از فن‌آوري‌‌هاي نو به منظور كاهش آسيب‌پذيري ناشي از وابستگي.
- توسعه کمی و کیفی آموزش‌هاوپژوهش‌ها و تولید فناوری بومی پدافند غیرعامل از طریق هدایت، سیاستگذاری، برنامه‌ریزی واجرا در چرخه تولید دانش و پژوهش و تولید صنعتی با استفاده از ظرفیت‌های ملی .
- تدوین و نهادينه نمودن نظام جامع پدافند غیرعامل و استفاده از اصول و ضوابط آن در ايمن سازي مراكز موجود و رعايت آنها در طرح‌‌هاي توسعه كشور.
- توسعه فرهنگي و ارتقاء باور مدیران و مردم و تقويت عزم و اقتدار ملي نسبت به تأثير پدافند غير عامل در كاهش آسيب‌پذيري‌‌ها با استفاده از کل ظرفیت‌های ملی.
- تدوین و نهادینه نمودن طرح جامع مدیریت بحران و دفاع غیرنظامی کشور در شرایط جنگی.
- توسعه شاخص‌های امنیت، ایمنی و پایداری در برابر تهدید در شبکه‌‌های اطلاعاتی و ارتباطی با گرایش به فناوری‌های بومی و ملی.
- ایمن سازی و پایداری و موازی سازی امکان جایگزینی انرژیهای زیر ساخت‌‌های حیاتی.
- کاهش آسیب‌پذیری‌‌های استان‌‌ها در برابر تهدیدات و ایجاد پایداری و قابلیت بقاء و مدیریت بهینه و اداره امور مردم در شرایط تهدید بصورت خود کفا از مرکز.
- ساماندهی و ایجاد ساز و کار مناسب برای استفاده حداکثری از توانایی‌‌ها و قابلیت‌های نیرو‌های داوطلب مردمی، بسیج در تمامی ابعاد و عرصه‌‌های پدافند غیرعامل.
- حفظ اشراف اطلاعاتی و پایش مستمر تهدیدات و آسیب‌پذیری‌ها بر زیرساختهای ملی.
- حفاظت و امنیت طرح‌های پدافند غیرعامل و محروم‌سازی دشمن در کسب اطلاعات از زیرساختهای طبقه‌بندی شده کشور با تدوین آئین‌نامه‌‌های حفاظتی متناسب با تهدیدات و توسعه و فرهنگ سازی آن.
الزامات کلی:
- وجود عزم و اراده ملي براي اجراي اصول پدافند غيرعامل.
- ايجاد درك مشترك از مفاهيم، ضرورت‌ها و تهديدات مربوط به پدافند غيرعامل در بين سياستگذاران، مديران و مجريان كشور.
- ايجاد فرهنگ، باور و اعتقاد عمومي نسبت به پدافند غيرعامل و نهادينگي و استمرار آن.
- توسعه علمي پدافند غيرعامل در مراكز توليد علم.
- وجود منابع انساني، استعداد قوي در رشته‌‌هاي مختلف پدافند غيرعامل در حوزه‌‌هاي ستادي و اجرايي (مشاوره، نظارت و اجرا).
- پيش‌بيني و به تصويب رساندن قوانين جامع، مقررات، ضوابط و دستورالعمل‌هاي اجرايي مورد نياز پدافند غيرعامل.
- وجود منابع مالي و اختصاص رديف اعتباري خاص كافي و لازم.
- وجود ساز و كار‌هاي سياستگذاري، طرح‌ريزي و برنامه‌ريزي متمركز و اجراي غيرمتمركز.
- تعيين و فعال‌سازي متولي پدافند غيرعامل در دستگاه‌هاي اجرايي و ساز و كار‌هاي مناسب مطالعه، طراحي، سياستگذاري، همسوسازي، هماهنگي و نظارت در بخش‌هاي مختلف كشور.
- داشتن تفكر پويا، علمي، منعطف و مبتكر به پدافند غيرعامل و پرهيز از نگاه جزئي، بسته و ثابت.
نمونه هایی از راهبرد های کلان پدافند غیر عامل
راهبرد های دفاع سرزمینی
راهبردهای پدافند غیر عامل در توسعه سکونتگاه های مرزی
راهبردهای پدافند غیرعامل در حوزه انرژی و تغییر اقلیم
اهداف و راهبردهاي پدافند غیرعامل در طرح هاي نوسعه شهری
راهبردهای پدافند غیرعامل در توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای
راهبردهای دفاع سرزمینی:
راهبردهای دفاع سرزمینی از جمله موضوعات ملی است که در دستور کار غالب دولت‌ها قرار دارد. اسناد راهبردی در این مقوله بیشتر متأثر از موقعیت مکانی و فضائی هر سرزمین، توازن منطقه ای و ویژگی‌های طبیعی هر کشور بوده و خطوط کلی دفاع واحدهای سیاسی را شکل می دهند. ایران با ویژگی‌های متنوع جغرافیای سرزمینی، راهبرد دفاعی خاصی را به ما می‌آموزد. بکارگیری ویژگی‌های طبیعی به ویژه در مجاورت مرزهای پیرامونی ضمن ارائه راهبردهای کلی در مورد نحوه دفاع، نه تنها در مقیاس تاکتیکی می‌تواند تأثیرات عمیقی در طراحی و تصمیم‌گیری فرماندهان نظامی، نحوه انجام عملیات رزمی، بهره‌مندی مطلوب و بهره‌گیری از نیروها و تجهیزات داشته باشد، بلکه عاملی تأثیرگذار و مهم در نظریه‌پردازی‌های دفاعی نیز محسوب میشود.
راهبردهای پدافند غیر عامل در توسعه سکونتگاه های مرزی
توسعه کشور درگرو توسعه روستاها است بنابراین باید به دنبال آن باشیم که مشکلات سکونت در روستاهای مناطق مرزی راهمزمان با دیگرنقاط کشور حل کرده تا بستر مناسب برای مهاجر پذیرشدن آنها فراهم کنیم تجهیز مناطق مرزی به امکانات و تسهیلات رفاهی و امکانات زیستی توجه به رهبری و هدایت مردم محلی حفظ وحدت ملی قدرت سازماندهی وتقویت رهبری محلی به منظور کسب امادگی برای تصمیم گیری درست و هوشمند درمواقع لزوم به ویژه درنقاط سوق الجیشی می تواند به عنوان اقدامات درجهت تمهید برای انجام پدافند غیرعامل درمناطق مرزی به شمار هدف اصلی ارایه راهبرهای پدافند غیرعامل در راستای توسعه سکونتگاه های مرزی درچهار بعد اجتماعی نهادی اقتصادی اکولوژیک و بعد فضایی کالبدی است.
باتوجه به تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست امده از مهمترین راهبردهای پدافندغیرعامل درتوسعه سکونتگاه های مرزی می توان به تقویت ارتباط مناطق مرزی بامناطق داخلی کشور برنامه ریزی جهت کاهش فقروعقب ماندگی دراین مناطق لزوم توسعه و آبادانی دراین مناطق تقویت بنیه دفاعی ازطریق تثبیت و پایداری جمعیت و توسعه اقتصادی اشاره کرد بنابراین دردنیای آینده کشوری موفق خواهد بود که بتواند مشکلات جمعیتی خود را درنواحی مرزی به حداقل برساند و با استفاده از راهکارهای مختلف اقتصادی و اجتماعی و امنیتی بتواند جمعیت را به ماندن در نواحی مرزی و محل تولدشان علاقمند و ساکنین این نواحی را از حالت انزوای جغرافیایی خارج نماید.
راهبردهای پدافند غیرعامل در حوزه انرژی و تغییر اقلیم
یکی از ارکان اصلی توسعه سیستم های اقتصادی در هر کشوری انرژی می باشد. امروزه به دلیل سطح بالای اثرگذاری آن بر فعالیت های چرخه اقتصاد، به عنوان گلوگاهی برای تضعیف پایه های یک حکومت در نظر گرفته می شود. بعضی از کشورها با اهداف سلطه جویانه، از یک سو به دنبال تصاحب منابع انرژی در سایر نقاط جهان و از سوی دیگر، به دنبال ایجاد اخلال در تامین انرژی در دیگر کشورها با هدف تزلزل حکومت ها می باشند. از آنجایی که یکی از پیامدهای مصرف انرژی، به ویژه سوخت های فسیلی، انتشار گازهای گلخانه ای است که این امر باعث تغییر اقلیم و گرمایش در سطح جهانی می گردد، چالش هایی را در سطح بین الملل بوجود آورده است که نیازمند تلاش های تلاش های سیاسی در راستای شکل دهی الگوهای توسعه پایدار در بخش انرژی و محیط زیست می باشد. از این رو، موضوع پدیده تغییر اقلیم و گرمایش جهانی می تواند زمینه ای جهت نفوذ و اثرگذاری بر سیستم انرژی در هر کشوری قرار گیرد. بنابراین، پدافند غیرعامل با هدف حفظ پایداری، نقش پر رنگی در مقابله و کاهش آسیب پذیری در برابر چنین اقداماتی خواهد داشت. نتایج حاصل شده نشان می دهد که بکارگیری بهره وری انرژی و منابع تجدیدپذیر با شناسایی انواع تهدیدات می تواند موجب کاهش حداکثری آسیب پذیری و تداوم فعالیت ها در سیستم اقتصادی گردد.
تعیین اهداف و راهبردهاي پدافند غیرعامل در طرح هاي توسعه شهری
طرح هاي توسعه شهري ظرفیت هایی هستند که در آن براي موضوعات مهم مدیریت شهري از قبیـل نظـام کـاربري هـا و حمـل ونقـل برنامه ریزي می شود، مرور این طرح ها نشان میدهد که مباحث دفاعی و امنیت شهر در آن سهم قابل ملاحظه اي ندارد. هـدف اصـلی از پژوهش حاضر بازشناسی و تدوین اهداف و راهبردهاي پدافند غیرعامل در طرح هاي توسعه شهري در طرح راهبردي- ساختاري (جامع) تهران است. یافته هـا نـشان می دهد که جایگاه مطلوب پدافند غیرعامل در طرح هاي توسعه شهري در یکپارچه سازي نهادي و برنامـه اي- سیاسـتی میـان ایـن دو موضوع است، اهداف و راهبردهاي پدافند غیرعامل در طرح هاي توسعه شهري نیز در چارچوب ده موضوع کلیدي پیشرو پدافند غیرعامل در طرح هاي توسعه شهري از جمله رویکرد شبکه اي نگاه کردن به پدافند غیرعامل، طراحی تهدید محور، تبعیت از منطـق اقتـصادي در طرح هاي حفاظتی و… بازشناسی و تدوین شده اند..
راهبردهای پدافند غیرعامل در توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای
افزایش روزافزون مصرف انرژی و اثرهای نامطلوب استفاده از سوختهای فسیلی به‌عنوان منابع اولیه تولید انرژی الکتریکی از منظر اقتصادی، زیست‌محیطی، چگالی انرژی و تنوع در سبد انرژی سبب گردیده حرکت عمومی به سمت استفاده از منابع نوین انرژی مانند انرژیهای تجدیدپذیر، پاک و پربازده‌تر مدنظر قرار گیرد. در این بین، انرژی هسته‌ای به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع تولید انرژی پاک و پربازده به‌شمار می‌رود. یکی از هدف‌های مهم پدافند غیرعامل، پیگیری تحقق اسناد بالادستی، به‌ویژه تدابیر و فرامین مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) است. در اسناد بالادستی و برنامه‌های کشور در توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای، دستیابی به بیست هزار مگاوات برق هسته‌ای به‌عنوان نیاز اصلی و ضروری کشور اشاره شده است. به‌این منظور لازم است راهکارهای رسیدن به این سطح از انرژی هسته‌ای بررسی شود. شرایط به‌وجود آمده در جامعه ملی و بین‌المللی بعد از توافق برجام، توسعه صنعت هسته‌ای کشور را تحت‌تأثیر قرار داده است. برای این منظور، ابتدا بررسی‌های محیطی شامل نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت‌ها انجام گرفته است. سپس از ترکیب نقاط ضعف و تهدیدها، چالش‌ها و موانع اساسی استخراج شده و راهبردهای کلان پدافند غیرعامل جهت رفع این چالش‌ها و موانع با استفاده ازپیشران‌ها (نقاط قوت و فرصت‌ها) تدوین گردیده است. در تعیین و استخراج بررسی‌های محیطی و راهبردها از دیدگاه‌های نمونه آماری متشکل از کارشناسان، صاحبنظران و خبرگان صنعت هسته‌ای و پدافندغیرعامل استفاده شده است.
شناخت محیط زیست ایران زمین در راستای عملیاتي نمودن پدافند غیر عامل:
شناخت منابع طبیعي و اهمیت بخشي در پدافند غیر عامل با رویکرد محیط زیستي:
محیط زیست ایران دارای تنوع زیستی غنی است و به دلیل دارا بودن آب و هوای چهار فصل در یک زمان در مناطق مختلف، جاذبه های شگفت انگیزی در آن به وجود آمده اند که به ترتیب اهمیت بخشی از این محیط زیست غنی در قالب پارك های ملى، آثار طبیعی ملى، منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش مورد حمایت دولت می باشند. شناخت مختصر از محیط زیست ایران و یادآوری این مهم ضرورت توجه به مقوله ذکر شده در مدیریت استراتژیک از جمله پدافند غیر عامل را تبلور می بخشد.
شناخت منابع طبیعي و نقش رویشگاه ها در پدافند غیر عامل با رویکرد محیط زیستي:
اگر مطالعات محیط زیستی در قالب شناخت منابع طبیعی ایران استوار گردد و نقش رویشگاه ها تبلور یابد بایستی شناخت را در این زمینه به رویشگاه های جنگلی بر این موضوع بررسی نمود.
دلایل اهمیت حمایت و بهسازی محیط زیست ایران در راستای راهبرد های دفاع غیر عامل:
اندیشمندان و صاحب نظران در عرصه محیط زیست برای مدیریت آن دو بخش محیط زیست طبیعی و محیط زیست انسانی را تعریف نموده اند و رابطه تنگاتنگ و موثر این دو در تمامی زمینه های پژوهشی، اجرائی و سایر موارد مشهود است. کشور ایران دارای محیط زیست غنی و سرشار از موهبت های الهی است. تلفیق آب و هوایی متنوع و توپوگرافی شگرف این کشور و موقعیت استراتژیک موجب آن شده که ایران را چهارراه محیط زیست جهان بنامند. ایرانیان به دلیل دارا بودن روحیه استقلال خواهی و آزادگی که در تعالیم مذهبی و حتی به صورت اشعار حماسی مشهود است همواره مورد توجه و بعضاً عناد مردمان و حکمرانان دور و نزدیک خود در تاریخ بودند. در شرایط حاضر که کشور ایران عزم خود را برای تابندگی بیشتر در میان کشورهای منطقه جزم نموده است، یکی از مهمترین راهکارها و دغدغه های مدیریتی بایستی حمایت و بهسازی محیط زیست باشد تا پتانسیل قابل توجه ای برای مقابله با هر نوع تهدید بوجود آید. مثال ها و رهنمود های فراوانی در این زمینه وجود دارد که توجه به آنها در قالب سیاست گذاری و مدیریت استراتژیک هدفمند موثر واقع می گردد.
- ۱٫ خشک شدن تالاب بین المللی هامون در جنوب شرق کشور و امتناع دولت های حال و قبلی افغانستان در ارائه حق آب ورودی به ایران
- ۲٫ تخریب جنگل و کاهش هر ساله مساحت جنگل های کشور ایران که مسبب آن چرای دام، فقر اقتصادی جنگل نشینان و سایر موارد مرتبط
- ۳٫ آلودگی هوا در کلان شهرهایی مانند تهران، اصفهان، اراك، و … که ورود بی اندازه خودروها، عدم اجرای کامل ضرورت معاینه فنی خودروها
- ۴٫ رو به مرگ رفتن پارك ملی ارومیه که حاصل سد سازی های بدون مطالعه همه جانبه، عدم هماهنگی مدیریت های مختلف و …
۵ . آلودگی روزافزون منابع آبی و عدم مدیریت صحیح در زمان های خشکسالی
پنج مورد ذکر شده بخشی از ده ها ضعف محیط زیستی می باشد که در مبحث پدافند غیر عامل بایستی به این ده ها معضل توجه عاجلی نمود. به طور مثال از بین رفتن تالاب هامون و ده ها تالاب بزرگ و کوچک ناهنجاری های اجتماعی را بوجود می آورد که گسترش فقر حاشیه نشینان تالاب، کاهش درآمد در سطح منطقه و موارد دیگر را می توان اشاره نمود. عزم جدی دستگاه دیپلماسی برای گرفتن حق آب مسلم ایرانیان برای احیاء این تالاب از کشور همسایه افغانستان ضروری است. کشور همسایه ایران، پاکستان در دو دهه اخیر به وسعت جنگل های خود افزوده است اما در طرف مقابل ایران با آمارهایی رو به روست که نشان از کاهش وسعت های جنگل های گرانبهای خود می باشد. یکی از تهدیدات در این زمینه باران های مصنوعی سیل آسا در این نوع مناطق است.
نتیجه گیری
اولویت های اصلي برای اجرای راهبرد های دفاع غیر عامل در حوزه محیط زیست ایران شامل موارد زیر می باشد :
- ۱٫ اقدام عاجل برای جلوگیری از تخریب بیشتر منابع آبی که به دلیل وسعتشان کاربرد چند منظوره و حیاتی دارند مانند دریاچه پارك ملی ارومیه ، تالاب انزلی، تالاب هامون و سایر موارد مشابه
- ۲٫ برنامه ریزی جامع برای حمایت از دریاچه کاسپین ، دریای عمان و خلیج فارس و حوزه های استراتژیک آبریز آنها
- ۳٫ برنامه ریزی برای تقلیل میزان آلودگی هوا شهرهای پرخطر در راستای سلامت شهروندان برای مقابله قدرتمند در برابر تهدیدهای دشمن
۴ . افزایش با مطالعه و علمی سطح جنگل های کشور به دلیل موقعیت بهتر استتار در زمان بحرانی و سایر کاریردها
۵ . گسترش ساخت واحدهای تولید انرژی های نو در راستای داشتن منابع گوناگون برق در شرایط اضطراری
۶ . آموزش افراد برای شناخت از محیط زیست و چگونگی حفظ آن در شرایط بحران و ده ها مورد دیگر که با توجه کارشناسانه و علمی به موضوع می تواند به مدیریت پدافند غیر عامل یاری رساند.
منابع:
- احمرلوئی، محمد حسین (۱۳۸۹)، پدافند غیر عامل در جنگهای …
- اخباری، محمد و احمدی مقدم، حمدعلی، ۳۹۳، بررسی پدافند غیرعامل …
- اسکندری، حمید، (۱۳۹۰)، دانستنی‌های پدافند غیر عامل ویژه مدیران …
- اغریان جدی، احمد (۱۳۸۳)، الزامات معمارانه در دفاع غیر …
- افراز، محمد، (۱۳۹۴)، نقش پدافند غیرعامل در راکتورهای هسته‌ای، تهران: پژوهشکده پدافندغیرعامل دانشگاه جامع امام حسین(ع).
- اکبری، عباس، ۱۳۸۴، پدافند غیرعامل: اصول و ملاحظات، معاونت پدافند …
- پدافند هوایی خاتم الانیاء، پدافند غیرعامل، تهران، معاونت پدافند …
- حسین نژاد ؛ سید نظام و هاشمی فشارکی ؛ سید جواد ، ماهیت جنگهای ترکیبی وراهکارهای دفاعی – انتشارات وانیا، ۱۳۹۹.
- سازمان پدافند غیرعامل کشور، (۱۳۹۲)، سند راهبرد پدافند پرتوی کشور، مصوب کمیته دائمی پدافند غیرعامل.
- شمسی پور، علی اکبر و فیضی، وحید و ضیاء …
- شهسواری، حامد و قربانی، وحید و ربیعی، بهاره، ۱۳۹۴، تبیین …
- مبری نوبری، علیرضا، ۱۳۸۱، نگاهی جدید به معماری دفاعی اوراتور،
- موحدی نیا، جعفر، ۱۳۸۸، اصول و مبانی پدافند غیرعامل، تهران، …
- هاشمي فشاركي، سيد جواد ، ماهیت وچیستی دفاع غیر عامل ، انتشارات بوستان حمید، ۱۳۹۱
