ماشین های پیچیده ای را که برای عملیات های مهندسی  ساخته شده اند، ماشین آلات مهندسی نامیده میشود

 همچنین واژگان ادوات مهندسی، ماشین آلات مهندسی و دستگاه نیز به یک معنا می باشد.

کاربرد این ماشین آلات چندمنظوره می باشد . یعنی هم برای کارهای عمرانی شهری ، جاده سازی ، معادن و…. هم برای کارهای مهندسی رزمی و دفاعی می باشد.

تعداد و انواع ادوات و ماشین آلات مهندسی، بسته به نوع عملیاتهای مهندسی گوناگون است. ادوات و ماشین آلات پرکاربرد عبارتند از:

• لودر

لودر عبارت است از تراکتوری (کشنده ای) که در قسمت جلوی آن، باکتی نصب شده است که این باکت بطور هیدرولیکی قابل کنترل است. ظرفیت باکت لودرها، بسته به کوچکی و بزرگی لودر، متغیر بوده و عموما بین ۷۶/۰ متر مکعب الی ۴ متر مکعب می باشد ولی لودرهای با ظرفیت بالاتر نیز وجود دارد.

بعضي از موارد استفاده لودرها عبارتند از: ايجاد خاك‌ريزها، حفاري زيرزمين  بنا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها،  پركردن خندق‌ها و خاكريز اطراف لوله هاي كار گذاشته  شد در كانال ها،  باركردن كاميون ها، حمل بتن به محل قالب ها و بلند كردن و حمل مصالح ساختماني.

• بولدوزر

بولدوزر از دو بخش اساسي تراكتور(کشنده) و تيغه تشكيل شده است، كه تيغه توسط يك سيستم قاب متصل كننده به تراكتور متصل مي شود در عمليات خاكي، معمولاً بيشترين مسافت بهينه اي كه خاك توسط بولدوزر حمل مي شود حدود۱۰۰ متر و كمترين مقدار آن حدود ۸  متر است.

كارهايي كه مي‌توان با بولدوزر انجام داد عبارتند از: خاك‌برداري و خاكريزي، تسطيح و پخش مصالح، كندن و جابجا نمودن سنگ ها، انداختن و جابه‌جا نمودن درختان، برف¬روبي و برداشتن موانع، تخريب ساختمان‌ها، ايجاد نهرها و آبروهاي بزرگ، هل دادن و كشيدن اسكريپرها و واگن‌ها، كندن مواضع و سنگرهاي توپخانه، تانك، خودرو و نفرات، زدن خاكريز در عمليات نظامي و …

• بيل مكانيكي

بيل مكانيكي عبارتست از اتاقك گرداني كه بر روي يك ارابه (چرخ‌دار يا شني دار) نصب بوده و در سمت جلوي آن يك بوم سوار است و در قسمت نوك بوم يك جام متصل شده است.

از بيل مکانیکی براي كندن خندق، ريختن خاك براي پوشاندن كف خندق، قرار دادن لوله در محل و خاكريزي بر روي آن استفاده مي شود. از اين ماشين براي كندن زير زمين بناها و هم چنين براي اصلاح شيب خاك‌ريز استفاده مي‌كنند. در كارهاي نظامي مي‌توان بيل مکانیکی را به نحو بسيار موثري در احداث سنگرها و پناه‌گاه‌ها مورد استفاده قرار داد. از بيل مي‌توان در ضمن حفاري به‌صورت باركن نيز استفاده نمود. بدين ترتيب كه يك تخليه كن در مجاورت دستگاه قرار گرفته و بيل پس از هر بار حفاري، محتويات جام خود را مرتبا در تخليه كن مي ريزد.

• گريدر

از گريدر براي پخش خاك، تنظيم سطح راه، شيب دادن به سطح راه، ايجاد و تنظيم شانه هاي راه، اجراي كارهاي عمومي ساختماني نظير كانال سازي اعم از مقطع v يا ذوزنقه، مخلوط كردن انواع خاك با دانه بندي هاي مختلف، رد ميكس، پخش آسفالت و برف روبي استفاده مي شود.

• غلتك

عمل فشرده کردن ، کوبیدن و تراكم خاك به وسيله غلتكها انجام مي گيرد معمولاً وزن غلتكها بين kg 50 براي غلتكهاي دستي تا ۶۰ تن براي غلتكهاي سنگين به منظور انجام كارهاي خاص تغيير مي كند. نيروهاي ضربه اي معمولا داراي تواتر كم بوده و تعداد ضربه معمولاً زير ۱۰ضربه در ثانيه مي باشد. اما براي ارتعاش و ايجاد لرزش حداقل ۳۰ تا ۵۰ ارتعاش در ثانيه لازم است.

• اسكريپر

اسكريپرها دستگاه‌هایی هستند كه به دو صورت كلي موتوري و كششي ساخته شده و ضمن حركات برروي زمين قادربه كندن زمين، باركردن، كشيدن، تخليه كردن و پخش مواد مي‌باشند و به ‌خصوص براي انجام كارهاي سنگين مانند باند فرودگاه و جاده سازي در مكان‌هایی‌كه  قسمت هاي زيادي از زمين بايدكنده شود و يا پرگردد.

• كاميون

اساساً كاميون به دستگاه كشنده اي اطلاق مي شود كه متشكل از يك شاسي و يك كشنده (موتور) باشد. بسته به اينكه بر روي شاسي چه نوع تجهيزات و يا ملحقات ديگري متصل شود، نام گذاري متفاوت مي گردد. مي توان بر روي شاسي كاميون تجهيزاتي نظير تراك ميكسر، اتاق حمل كالا، جرثقيل، كفي، پمپ بتن، تانكر حمل مايعات، آبپاش، قيرپاش و همچنين كمپرسي حمل مصالح قرار داد. انتقال مصالح حاصل از حفاري يكي از مهمترين مسائل عمليات خاكي است كه توسط كاميون ها انجام مي شود.

• تراكتور

واژه تراكتور از واژه Traction به معني كشنده آمده است. تراكتورهاي اوليه براي كشيدن ادواتي كه قبل از اختراع تراكتور توسط دام كشيده مي شدند، بكار مي رفتند. براي همين اين نام را براي آن برگزيدند. ولي با پيشرفت اين وسيله امروزه از آن فقط براي كشيدن استفاده نمي گردد. امروزه از تراكتور در كشاورزي، صنعت و راهسازي استفاده مي گردد و براساس كاري كه تراكتور در پروژه انجام مي دهد انواع مختلفي دارد.

• جرثقيل

اين ماشين آلات عمدتاً به منظور انتقال عمودي و بالابري و تا حد كمتري براي نقل و انتقال افقي مواد، مصالح و اجسام درصنعت و نيز ساخت و سازهاي عمراني به كار مي روند. انواع مختلف جرثقيل بنا به تعريف آن در خصوصيت توانايي بالا و پايين بردن بار مشترك هستند . به صورت معمول جرثقيلها از يك اتاق فرمان و يك تير بلند مشبك بوم و يك قلاب تشكيل شده است. جرثقيل ها معمولاً بر اي بلند كردن اجسام سنگين، حركت دادن آنها چه بوسيله بوم و چه از طريق حركت خود جرثقيل و قراردادن بار در محل مربوطه به كار مي روند.

• لايروب

یکی از ماشین هایی که برای عملیات های مهندسی در مناطق آبی- باتلاقی استفاده می شود، لایروب است. عمل لايروبي معمولاً شامل برداشتن مواد از يك نقطه مشخص در زير آب و تخليه آن در محل ديگراست . معمولاٌ اين عمل توسط دستگاهي كه در سطح آب قرار دارد و لايروب ناميده مي شود، صورت مي گيرد . لايروب از ماشين آلات حفاري در زير سطح آب مي باشد. نوع لایروب، بسته به ماهیت و کمیت مواد که در زیر آب موجود می باشد، متفاوت است. با طراحی و تعیین دقیق مشخصات منطقه ی لایروبی می توان ماشین لایروب مورد نیاز را انتخاب نمود.

• پمپ

پمپ به دستگاهي اطلاق مي گردد كه انرژي مكانيكي را از يك منبع خارجي اخذ و به سيالي (معمولاً مايع) كه از آن عبورمي نمايد، انتقال دهد. در نتيجه انرژي سيال بعد از خروج از ماشين افزايش مي يابد. از اين دستگاه براي انتقال سيال به يك ارتفاع معين و يا حركت سيال در مدارهاي مختلف هيدروليكي و سيستم هاي لوله كشي و به طور كلي انتقال سيال از نقطه اي به نقطه ديگر استفاده مي شود.

• کمپرسور

کمپرسور در حقیقت از لحاظ ماهوی و نحوه ی عملکرد تفاوت چندانی با پمپ ندارد و از همان مکانیزم بهره می گیرد. کمپرسور، پمپ، هواکش و دمنده همگی به طریقی سیالات را جابجا می کنند. پمپ دستگاهی است که سیالات تراکم پذیر(معمولا مایعات) را به تراز، سطح یا فشار بالاتر انتقال می دهد. درحالی که کمپرسور سیالات تراکم ناپذیر(معمولا گاز) را به سطح بالاتری از فشار می رساند و درحقیقت گاز را با افزایش فشار جابجا می کند.

• وسایر

سایر ماشین الات و تجهیزات مهندسی که در این نوشتار نمی گنجد.

تجهیزات خاکبرداری‏ – تراکتورها‏ -خودروهای مهندسی نظامی‏ -دامپ تراک‏  -چرخ‌بیل -حفاری جهت‌دار -خندق‌کن -خودروی -چندمنظوره یونیماگ -سی‌ان‌ایچ -غلتک راه‌سازی -فینیشر -کمباین‌سازی -لیفتراک -ماله پروانه‌ای -مخلوط‌کن بتن – و…..

• فضا و مکان در مهندسی رزمی

یکی از عوامل پیروزی و موفقیت رزمندگان اسلام در جنگ هشت ساله و تحمیلی، بی شک آماده کردن بستر مناسب زمان و مکان برای عملیات ها بود که این مهم را واحد مهندسی به انجام می رساند. به طور کلی در مهندسی رزمی فضا به معنایی اطلاق می گردد که انسان و ماشین آلات در آن قادر به فعالیت و کارکردن هستند. به عبارت ساده تر میتوان فضا را شعاع آزادی عمل انسان و ماشین آلات دانست. چنانچه بخواهیم این معنا را در قالب مهندسی رزمی بیان نماییم و آن را در درجه ای از اهمیت قرار دهیم ، هنگام عملیات مهندسی رزمی باید مشخص شود که انسان و ماشین آلات در چگونه فضایی قرار است به فعالیت بپردازند.این فضا ممکن است یک سطح شیب دار باشد یا دره ای تنگ و عمیق و یا تونلی کوچک. اما مکان مفهوم دیگری است که با مختصات جغرافیایی ارتباط می یابد. مشخص بودن مکان نیز در مهندسی رزمی از بسیاری جهات حائز اهمیت است.توجه به مکان مشخص می نماید که عملیات مهندسی قرار است در چه اقلیم و شرایط آب و هوایی انجام پذیرد و یا آنکه این مکان در دید و تیررس نیروهای دشمن قرار دارد و یا خیر. در مقابل توجه به فضا نشان خواهد داد که آیا امکان انجام فعالیت برای ماشین آلات و یا نیروی انسانی از بعد آزادی عمل وجود دارد و یا در فضای مورد نظر چه ماشین آلاتی می تواند راهگشا و کمک کننده باشند.

• اهمیت فضا و مکان در انتخاب ماشین آلات

از جمله دلایل انتخاب صحیح ماشین آلات می توان عامل مسافت حمل خاک و تحصیل حداکثر کار آن ماشین آلات در حداقل هزینه ممکن را بیان کرد (توجه به فضا و مکان صحیح). به طوری که برای مسافت های کوتاه از بلدوزر یا لودر برای مسافت های زیاد از کمپرسی می توان استفاده کرد. کارآیی ماشین آلات در جاده های شیبدار علی الخصوص سربالایی ها کاهش می یابد و خطر نیز دستگاه و راننده را تهدید می کنند و برای این منظور از ماشین آلات متفاوتی نسبت به زوایای جاده استفاده می شود. به منظور افزایش راندمان لازم است دستگاه مناسب برای عملیات، بین محل حمل خاک و محل بارگیری در نظر گرفته شود . یعنی تناسب بین ماشین بارگیری و ماشین حمل خاک لازم است.

در عملیات فتح المبین برای آنکه نیروهای خودی بتوانند نیروهای دشمن را در منطقه رقابیه دور زده و آنها را محاصره نمایند نیاز به فضا و مکان مناسبی داشتند. تنها مسیر عبوری نیروها دارای فضا و مکان مناسب برای عبور نیروها و تجهیزات نظامی نبود اما مهندسی رزمی توانست ظرف مدت کوتاهی در فضا و مکان نامناسب و در جاده ای به عرض بسیار کم که دارای فضای محدودی برای ماشین آلات و تجهیزات بود به فعالیت خود ادامه دهد و فضای کافی را برای ادامه عملیات مهندسی رزمی و همچنین انتقال نیروها فراهم آورد.

• انتخاب دستگاه با توجه به وضعیت جوی و جغرافیایی منطقه عملیات

یکی از عواملی که معمولا مانع راندمان کارمی باشد وضعیت جوی منطقه است که می بایست قبل از عملیات دقیقا در نظر گرفته شود. به عنوان مثال باران و برف می تواند در انتخاب نوع دستگاه مهندسی تعیین کننده باشد. مثلا به جای استفاده از دستگاه های چرخ لاستیکی در فصل بارندگی، می شود از دستگاه های چرخ زنجیری استفاده کرد ولیدر این صورت سرهت کار پایین می آید. به دلیل هزینه و مشکلات فنی سعی برآن نموده که حتی الامکان از ماشین آلات استاندارد در عملیات خاکی استفاده شود. مثلا با حفر کانال های موقت و با ایجاد نهردر ناحیه ای مشخص از انباشته شدن آب در منطقه کاسته و دیگر نیازی به استفاده از بلدوزر نباشد.

در عملیات والفجر ۸ در کنار اروند رود جهت تکمیل خطوط تثبیتی احتیاج به خاکریزی به طول ۲ کیلومتر بود. بخش اول در کنار اروند به علت آب‌گرفتگی زمین، احتیاج به خاک مناسب داشت که توسط کمپرسی تامین شد. بخش دوم به علت سستی زمین از دستگاه‌های سبک استفاده شد. در بخش سوم به علت وجود نخلستان و تداخل ریشه‌های درختان، حفر زمین مشکل بود از این رو از بولدوزر و لودر قوی‌تر استفاده شد. بخش چهارم بعلت وجود نهرهایی در امتداد مسیر که انتقال کلیه دستگاه‌ها به‌جز بیل مکانیکی را مشکل می‌نمود از بیل مکانیکی استفاده گردید که علاوه بر لایروبی نهر خاکریز نیز احداث می‌شد.

در عملیات کربلای ۵ با توجه به وضعیت زمین که بر اثر غرقاب ساختن منطقه توسط دشمن، نیمه باتلاقی بود. انتخاب دستگاه‌های تعیین شده جهت شرکت در عملیات و اجرای عملیات خاکی، مناسب نبود و اکثر دستگاه‌ها به دلیل باتلاقی بودن منطقه در گل فرو رفتند و ضرورت داشت که دستگاه‌های سبک‌تری به کار گرفته شود.

یکی از بهترین و اساسی ترین عوامل موثر بر سرنوشت عملیات نظامی، اقدامات مهندسی آن عملیات می باشد؛ زیرا یک عملیات موفق نیاز به وجود راه های ارتباطی و پشتیبانی دارد که ضرورت احداث جاده را می رساند. همچنین برای محافظت از نیروها و امکانات و ادوات نیاز به مواضعی است که درصورت وجود عدم وجود عوارض طبیعی می بایست آن را احداث کرد. همینطور نیاز به کانال، دژ و … می باشد که این نیازها توسط واحدهای مهندسی انجام می پذیرد.

ماشینهای غیمتی

تعداد زیادی از ماشین آلات اهدایی غرب وشرق و عرب به رزیم بعث در عملیات ها ، به غنیمت گرفته شده ومورد استفاده علیه بعث قرار گرفت.

سخن پایانی

ماشین آلات باقیمانده از دفاع مقدس به کمک سازندگی کشور آمد و اجرای بسیاری پروژه های کلانی را رقم زد . و سبب افتخارات بی نظیری در خودکفایی در طرح وساخت پروژه های ملی گردید .

لکن بعد از جنگ فقط از امکانات مهندسی دفاعی استفاده شد ، ولی از سبک ، روحیه جهادی در کار ،  تفکر و خلاقیت و تجربه ومدیریت جهادی ، تعمدا غفلت شده و مورد استفاده قرار نگرفت .

انشالله درگام دوم انقلاب با روی کار آمدن مدیران جهادی وانقلابی و همگام با انقلاب ، از این تجربیات بهره گرفته شود وهمچنین نسبت به نشرمعارف جبهه وفرهنگ سازی در نظام فنی مهندسی کشور اقدام گردیده وسبب بهبود امور گردد.

https://www.aparat.com/v/QhrpP/%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%AF%D9%88%D8%B2%D8%B1_%3A_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%A2%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86