راهبردهای پیشنهادی شهر تهران با رویکرد شهری پاک و آرامش بخش ، برای زیست تعالی بخش ، شامل راهبردهای فنی ومهندسی وزیر بنایی ، راهبردهای ترافیک وحمل ونقل ، راهبردهای فرهنگی اجتماعی، راهبردهای مالی اقتصادی ، راهبردهای زیست محیطی و راهبردهای مدیریتی بدین قرارند:
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
تهران مرکزجمهوری اسلامی ایران به عنوان پر جمعیت‌ترین شهر کشورو بزرگترین شهرهای دنیا می‌باشد که از آن به عنوان ابر شهر یاد می‌کنند. وبا با ۸٬۶۹۳٬۷۰۶ نفر جمعیت، بیست و چهارمین شهر پرجمعیت جهان و پرجمعیت‌ترین شهر باختر آسیا به‌شمار می‌رود.
تهران شهری با گوناگونی گروه‌های قومی است اما جمعیت خارجی آن کم است. به عنوان بزرگترین شهر فارسی‌زبان جهان، اکثریت مردم تهران را پارسیان تشکیل می‌دهند و بیشتر مردم این شهر رسماً مسلمان و شیعهٔ دوازده‌امامی هستند.
تهران کانون اقتصادی ایران است و نخستین منطقهٔ صنعتی این کشور محسوب می‌شود، اما فعالیت‌های اقتصادی بین‌المللی نقش چندانی در شمار شاغل‌های آن ندارد. بر اساس آمار سال ۱۳۹۵، سهم تهران در کل تولید ناخالص داخلی ایران ۲۱ درصد است و با اختصاص نیمی از بخش صنعت کشور به خود، نقش مهمی در اقتصاد ایران دارد. این شهر یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری ایران به حساب می‌آید و دارای مجموعه‌ای از جاذبه‌های گردشگری است که شامل کاخ‌ها و موزه‌هایش می‌شود. برج آزادی نماد تهران است وبرج میلاد نیز نماد دیگر تهران و بلندترین برج ایران است.
از نظر اداری، تهران به ۲۲ منطقه و ۱۲۲ ناحیهٔ شهری تقسیم شده‌است و شهرهای تجریش و ری را دربر گرفته‌است. ادارهٔ شهر توسط شهرداری تهران انجام می‌شود.
راهبرد [۱]به معنی تعیین اهداف و طرح نمودن برنامه ای برای رسیدن به آنها است.به بیان دیگر راهبرد طرح درازمدتی است که برای نیل به یک هدف بلند مدت مشخص طراحی و تبیین می‌گردد.راهبرد در مباحث مدیریتی در حوزه های مختلف اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی کاربرد بسیار متداولی دارد و به عنوان یکی از عناصر مهم مرتبط با مدیریت مطرح بوده و اساس تصمیم گیریهای مدیریتی محسوب می شود، به طوری که نمی توان آن را جدای از مدیریت پنداشت، چه بسا مدیریت موفق اغلب حاصل تدوین راهبردهای مناسب است.
برنامه‌ریزی راهبردی [۲] فرایندی است سازمانی برای تعریف راهبرد سازمان و تصمیم‌گیری برای چگونگی یافتن منابع مورد نیاز برای رسیدن به مقصود استراتژی، صورت می‌گیرد. این فرایند افراد و منابع را نیز شامل می‌شود.
تحلیل سوات [۳]یکی از قدرتمندترین ابزارها برای سازمان‌های امروزی است. این جدول کمک می‌کند که فرصتها را کشف شود و با شناخت تهدیدها آنها را مدیریت و با تمرکز بر نقاط قوت و کاهش نقاط ضعف در مناسبترین جایگاه قرار گیرید.
نقطه قوت:
عبارت است از منابع و توانایی هایی که سازمان اختیار دارد و می تواند از آنها به منظور ایجاد یک مزیت رقابتی استفاده کند.
نقطه ضعف:
نوع محددیت یا کمبود در منابع، مهارتها و امکانات و توانایی‌هایی است که بطور محسوس مانع عملکرد اثر بخش سازمان بشود. عملکرد مدیریت نیز در تشدید نقاط ضعف موثر است.
فرصت:
شناسایی و بررسی دقیق محیط خارجی می تواند فرصتهای جدیدی را برای مدیران سازمان نمایان سازد و همین فرصتها می توانند آغازگر مسیر جدیدی برای توسعه و رشد باشند،
تهدید:
یک تهدید موفقیت نامطلوبی در محیط خارجی سازمان است.
جدول سوات :
| ضعفها | قدرتها | |
| راهبردهای W-O | استراتژیهای S-O | فرصتها |
| راهبردهای W-T | راهبردهای S-T | تهدیدها |
باعنایت به نقاط قوت ونقاط ضعف موجود ونیز تهدیدات موجود ومحتمل وفرصتهای پیش رو که در مطالعات دیگری حاصل شده ، راهبردهای پیشنهادی شهرتهران ، بدین قرارند :
الف) راهبردهای فنی ومهندسی وزیر بنایی
- برای بهبود زیرساخت های شهری و ایجاد وتقویت کاربریهای خدماتی و عمومی در سطح شهر
- افزایش کیفیت احداثات شهری
- اولویت بخشی به احداثات عمرانی
- بهره گیری از کانلهای تاسیسات شهری چندمنظوره
- تکمیل و مرمت آسفالت معابر و خیابانها .
- تکمیل و تسریع عملیات اجرایی پروژه های ناتمام گذشته در سطح شهر
- تربیت پیمانکاران و مشاورین توانمند داخلی در اجرای پروژه های درون شهری
- استفاده از معماری اصیل ایرانی با فرهنگ اسلامی در طراحی پروژههای شهری
- اولویت بندی اجرای پروژه ها با عنایت به محرومیت زدایی از مناطق بویژه در جنوب شهر
- توسعه مخابرات شهری و بین شهری، امکانات رفاهی، اقامتی و گردشگری، ایجاد سالنهای برگزاری مراسم و جشنواره ها، توسعه تجارت
- بکارگیری روشهای نوین و تلاش به منظور ارائه معماریهای مطلوب و متناسب با مبلمان شهری و ایجاد جاذبه های بصری در قالب اقداماتی نظیر برگزاری مسابقه انتخاب طرحهای برتر در طراحی پلها و …و نهایتاً افزایش سرعت ، ارتقاء کیفیت و افزایش کمیت.
- طرح ایجاد، توسعه و تجهیزات شبکه فاضلاب و جمع آوری آبهای سطحی
- ایجاد اماکن و فضاهای ورزشی، تفریحی و فرهنگی
- بهسازی نوسازی و بازسازی بافتهای فرسوده و باارزش
- ممنوعیت مجوز ساخت بر روی گسلهای فعال
- ممنوعیت شدید مجوز ساخت در باغات و جریم شهر
- محدود مجوز تراکم ساخت بنا در معابر باریک
- محدودیت نماهاي شيشه اي و آلومينيومي
- تقویت زیبای بصری شهرها
- مقاوم سازی بافتهای فرسوده
- خروج مراکز پرخطراز شهرتهران
- انتقال مراکز مخاطره آمیز به خارج از حریم شهر. مراکزی همچون:انبارهای نفت و سوخت
- مراکز حساس نظامی صنایع، انبارهای ناایمن و آلاینده و …
- ممنوعیت هر گونه ساخت و ساز در حریم گسل ها، رودخانه ها و دیگر عوارض طبیعی ناپایدار
- تدوین اصول وضوابط معماری وشهرسازی اسلامی وابلاغ ان
- سیاستهای حمایتی از ساختمانهایی که براساس الگوی معماری اسلامی ساخته میشوند
- احترام به هویت بومی ومحلی
- تصويب طراحی فضای شهری مناطق مختلف
- شهر تهران در قالب هویت معماری اسلامی
- برنامه ریزی یکپارچه کاربری اراضی و حمل و نقل
- اصلاح تراکم های ساختمانی، جمعیتی، ترافیکی
- بافت های فرسوده، متراکم و آسیب پذیر، نوسازی و یا حداقل بهسازی شوند.
- ارتقای سیمای شهری و کنترل اغتشاش های بصری
- ساماندهی بازار تهران و ممانعت از تمرکز شدید کالا و سرمایه های کلان در این بافت فرسوده، آسیب پذیر، فشرده و نامتجانس.
- افزایش ظرفیت تدفین اموات برای شرایط وقوع خطروحادثه
- مدیریت مصرف برق شهر در شب ( پارکهای و فضاهای عمومی)
ب) راهبردهای ترافیک وحمل ونقل
- روان شدن حمل ونقل درون شهری
- توسعه حمل نقل عمومی سطحی و زیر سطحی
- بازنگری و به روز سازی و ارتقا طرح جامع ترافیک وحمل ونقل شهر تهران
- گسترش شبکه معابر و بزرگراهی و احداث پلها و تقاطع غیر همسطح
- تقویت اجرای ضوابط طراحي شهر براي معلولين جسمي و حركتي
- شبکه معابر و دسترسی ها در تمام سلسله مراتب عملکرد، بدون مانع، بهم پیوسته و خوانا شود
- ازدیاد ورودی و خروجی های شهر، به جهت خروج ازدحام در ایام تعطیلات
- ایجاد فرهنگ و ساختار اجرایی نگهداری معابر و پلهای مهم در سطح شهر تهران
- مقاوم سازی سازه ها و پلهای کلیدی شهر تهران در مقابل زلزله
- نوسازی و بهینه سازی ناوگان عملیات آسفالت و استفاده از روشهای جدید نظیر آسفالت پلیمری و استاندارد سازی توان بخش خصوصی
- ارتقا امنیت شبانه معابر شهر با استفاده از چراغ های دارای شدت روشنایی کافی،
- ارتقا سطح فرهنگ ترافیک شهروندان
- تغییر در نگرش صاحبان خودروهای شخصی و استفاده درست و منطقی از آن
- رشد جمعیت و حدود شهر محدود و کنترل شود.
- ارتقای امنیت شهروندان بویژه گروه های آسیب پذیر در برابر بزهکاران و مجرمان
- توسعه فن اوری و هوشمندسازي سيستم هاي حمل و نقل عمومی
- ارزان نگه داشتن حمل و نقل عمومی و ارزان و بهم پیوسته و پاک
- مدیریت تقاضای سفرهای درون شهری
- با ابزار فناوری اطلاعات می توان حمل و نقل را مدیریت کرد.
- توسعه پياده‌روي
- – گسترش پياده‌روها و مسيرهاي پياده
- – گسترش و بهسازي گذرگاه‌ها و تسهيلات عبور عرضي
- – بهبود وضعيت تردد از طريق ساماندهي (مناسب‌سازي بر اساس نيازهاي معلولين و جانبازان)
ج ) راهبردهای فرهنگی اجتماعی
- راهبرد محوری ، اخلاق محوری درفعالیتهای اجتماعی
- به روز رسانی و ارتقا سند راهبردی فرهنگی اجتماعی شهر تهران
- فرهنگسازی و اهمیت تغییر و همخوانی اهداف سازمان با مسائل فرهنگی و اجتماعی
- ارتقا سطح فرهنگ مراکز وابسته به شهرداری با اهداف انقلاب اسلامی
- ارتقا سطح فرهنگ عمومی در اتوبوسها و مترو با اهداف انقلاب اسلامی
- هماهنگ سازی مراکز فرهنگی شهرداری با کانونهای مساجد پیرامون خود
- ارتقای عدالت اجتماعی از طریق تجهیز شهر و خدمات شهری قابل استفاده برای عموم به ویژه گروه های آسیب پذیر: زنان، کودکان، سالمندان، و کم توانان جسمی – حرکتی
- ارتقای عدالت اجتماعی به ویژه به حاشیه شهر تهران
- ارتقای سرمایه اجتماعی و جلب مشارکت شهروندان در پیشبرد طرح های شهری لازم برای نیل به توسعه همه جانبه و پایدار
- استفاده از گزینه های جایگزین اتومبیل نظیر دوچرخه سواری و پیاده روی و گسترش زيرساختهاي اين حوزه
- توسعه معابر و محورهای پیاده راه و دوچرخه
- ارتقای سامانه هوشمند سازی ترافیک
د) راهبردهای مالی اقتصادی
- برنامه ریزی براساس اقتصاد مقاومتی از کلان تا خرد
- تلاش در جهت تامین منابع پایدارشهری
- توسعه سرمایه گذاری در مدیریت شهری .
- واگذاری برخی امور شهرداریها به بخش خصوصی .
- انضباط مالی دقیق و شفاف
- واگذاری برخی امور شهرداریها به بخش خصوصی .
- برقراری درآمد پایدار، بعنوان لوازم توسعه پایدار شهری
- در اقتصاد شهری عوامل تولید و توزیع درآمد واقعی در داخل و بینمناطق شهری به طور علمی توضیح داده می شود که در این بین تئوری های اقتصادخرد و کلان برای رفع مسائل و مشکلات شهری مورد استفاده قرار می گیرند.
- در اقتصاد شهری باید دانست که کالاها و خدمات نه تنها در داخلیک شهر،بلکه بین شهرها چگونه تولید و توزیع می شوند، چگونگی رشد و توسعهشهرها و حاشیه نشینی واثرات مثبت ومنفی آن درعدم تعادل اقتصاد شهریوبسیاری ازمشکلات شهری دراین نوع ازاقتصاد مورد بررسی قرار می گیرد.
- بررسی میزان سلامت اقتصادی، برنامه ریزی به منظور بهره گیری ازپتانسیل¬های مختلف اقتصادی،هدفمند نمودن سیاست¬های اقتصادی، رفع نقاط ضعف، برنامه ریزی جهت فراهمنمودن امکانات ابزاری دراختیارمجموعه شهرداری برای بررسی و تحقق مدیریتجامع شهری از جمله عوامل لزوم تحلیل اقتصاد شهری به شمار می رود.
- درایران تحلیل¬های اقتصاد شهری به هیچ عنوان نظام یافته،منسجم و بلند مدت نیست و دربیشترمطالعات این حوزه، مبحث درآمدهایپایدارشهرداری و ارزیابی اقتصادی پروژه ها را مد نظر قرار داده اند . لذا یکی از دلایل عدم اقبال به این موضوع درایران را می توان درعدم وجودمدیریت یکپارچه شهری و فقدان متولی واحد برای موضوعات شهری جستجو کرد. این در حالی است که کشورهای توسعه یافته با ایجاد دانشکده ها و دپارتمانهای اقتصاد شهری از سال ها پیش با شناسایی نیازهای این حوزه، به ارائهمسیرراه و انجام مطالعات نظام مند در این زمینه اقدام نموده اند.
- اجرای طرح هدفمند کردن یارانه ها بر بودجه شهرداری ها
- جهت گیری بانک شهر درجهت سیاستهای حمایتی درنوسازی بافتهای فرسوده و طرحهای اولویت دار شهری
- تبدیل نظام نقدی حسابداری به نظام تعهدی
- تلاش برای در آمد زایی هرچه بیشتر شهرداری تهران به روش هاي نوين
- تلاش برای ایجاد درآمد پایدار غیر از شهر فروشی مانند (تراكم) برای شهر تهران
- نظارت بر امور مالی و مناقصات شهرداری بر عهده خود محلات ( محور منطقه )
ه) راهبردهای زیست محیطی
- تلاش در جهت حفظ وارتقا منابع طبیعی
- توسعه فضای سبز شهری
- ارتقا مدیریت پسماندهای شهری.
- ممنوعیت تخریب پوشش های گیاهی و درختی به بهانه های مختلف و بویژه ساخت و ساز
- توسعه درختکاری و فضاهای سبز درون شهری و افزایش محافظت از منابع طبیعی درون محدوده استحفاظی شهر تهران.
- تقویت بازیافت زباله و افزایش ثروت آفرینی از طلای کثیف
- احترام به محیط زیست ومنابع طبیعی
- کنترل شدید آلودگی های زیست محیطی بویژه آلودگی هوا و آلودگی آب
- حمایت از استفاده از سوخت های پاک
و ) راهبردهای مدیریتی
- ایجادشورای فقهی و حقوقی جهت بررسی وتاییدیه مصوبه های کلان شورا
- بکار گیری از مشاره های تخصصی
- رفع نیازهای شهر و تامین نیاز و ضرورت‌های شهروندان.
- حمایت دولت واستانداری ها از شهرداری ها .
- تلاش با روحیه جهادی وبسیجی
- بسیج منابع انسانی در جهت سرعت گرفتن امور
- ارتقا روحیه انگیزشی درکارکنان شهرداری و زیرمجموعه ها
- مدیریت نیازها و تقاضای فنی و اولویت بندی باتوجه به محتویات فنی
- درخواست از مدیران ارشد استان و مدیران کشوری مبنی بر نگرش خواسته های کلان برای توسعه شهر
- با توجه به انجام موارد زیاد خدمت رسانی شهرداری به شهروندان، تلاش درجهت کسب حمایت همه جانبه مدیران استانی از شهرداری
- تحول ساختاری وبرنامه ای در سازمان شهرداری برای پیاده کردن اهداف
- مدیریت منسجم بحران= کاهش خسارات بلایای طبیعی
- رعایت استانداردهای پژوهشی در هنگام ارائه طرح های مرتبط با مدیریت شهری
- حضور شهردار در بین مردم و سرکشی به آنان از نزدیک مسائل و بررسی مشکلات مردم
- ابعاد مختلف توسعه شهری امور اجتماعی، زیست محیطی، اقتصادی، فنّاوری، فیزیکی،کالبدی، ترافیک وحمل و نقل، فرهنگی، دفاعی- امنیتی، سیاسی وجغرافیایی است و یکی از این محور ها ، محوراقتصادی است کهآماده سازی زیرساخت های اقتصاد شهری، افزایش بهره وری آن، توسعه مبتنیبردانایی، مدیریت یکپارچه شهری و توسعه اقتصادی درسطح بین الملل ازبرنامه های مورد توجه است.
- همچنین لازم است مدیران شهری نیز با بالا بردن سطح علمی و توانمندی خود را در زمینه حقوقی افزایش دهند و این امر به تسریع روند خدمات رسانی نیز کمک می کند.
- مدیران نیز با برگزاری کلاس های آموزشی آشنایی بیشتری با قوانین داشته باشند تا مشکلات این بخش نیز کاهش یابد.
- راهنمایی و نظارت بر شهرداریها در انجام وظایف محوله و مراقبت در تأمین مایحتاج عمومی.
- ارزیابی عملکردمدیران براساس شایستگی ها وحسن برخورد وسلامت کاری
- نظارت بر اجرای کلیه قوانین، آئین نامه ها و مقررات مربوط به شهرداریها.
- نظارت بر حسن اجرای قانون نوسازی و عمران شهری.
- تأمین نیازمندیهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه ای و محلی و تشخیص اولویتآنها در محدوده برنامه ریزی کشور و اعمال نظارت قانونی بر امور کلیهشوراها از جمله شورای شهر.
- محدودسازی همایشهای غیرکاربردی درحوزه شهرداری
- تلاش برای هماهنگی ادارات مختلف دخیل در مدیریت شهری برای پیشبرد اهداف و برنامه های شهری و جلوگیری از موازی کاری
- استفاده از نیرو و توان تشکل های مردم نهاد به عنوان ظرفیتی برای تصمیم گیری و برنامه ریزی در امور شهری
- تلاش برای به کارگیری نیروهای متخصص در برنامه ریزی و اداره شهر
- جلوگیری از تصمیمات سلیقه ای و تلاش برای برنامه محور بودن اقدامات شهرداری
- ارتقای توانایی های مدیریت بحران در مقیاس های محلی تا فراشهری.
- توسعه توانمندی های سازمان ها و مراکز مسئول در عملیات مدیریت بحران همچون:
- اورژانس. آتش نشانی. نیروی انتظامی. راهنمایی و رانندگی. سازمان حمل و نقل و ترافیک شهر تهران.سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران.
- تخصص گرايي و اولویت دادن به متخصصین زیر می تواند بخشی از نیازهای تخصصی این کمیسیونها را تامین کند:
- تقویت مدیریت حقوقی و املاک به عنوان دو مدیریت کلیدی در شهرداری.
- مدیریت حقوقی و املاک به عنوان دو مدیریت کلیدی در شهرداری و در واقع قلب تپنده این ارگان محسوب می شوند.
- آشناسازی با حقوق شهروندی ، که می تواند بسیاری از مشکلات و چالش های موجود در حوزه حقوقی شهرداری ها را کاهش دهد و بار سنگینی را از دوش مدیریت شهری بردارد.
- اجرای شیوه نامه ورود به خدمت در شهرداری در قالب دو دستورالعمل شامل «دستورالعمل استخدام پیمانی در شهرداری » و «دستورالعمل استخدام پیمانی در مشاغل عملیاتی آتش نشانی» تهیه و پس از تصویب در شورای توسعه مدیریت و سرمایه انسانی شهرداری،در راستای بندهای (۲) و (۳) سیاست های کلی نظام اداری ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) مبنی بر «عدالت محوری در جذب تداوم خدمت و ارتقای منابع انسانی» و «بهبود معیارها و روزآمدی روشهای گزینش منابع انسانی به منظور جذب نیروی انسانی توانمند، متعهد و شایسته و پرهیز از تنگ نظریها و نگرشهای سلیقه ای و غیر حرفه ای» و نقشه راه نوسازی و تحول در نظام اداری شهرداریها ابلاغی ۱۴/۲/۱۳۹۳ وزیر محترم کشور
- تبدیل شهر تهران به ام القرای جهان اسلام والگوی شهراسلامی
- توسعه گردشگری وایجاد اشتغال در تمامي مناطق شهري
- تحقق مدیریت یکپارچه و هماهنگ شهری باید از متون و کاغذ های مکتوب به منصه اجرا و عملیات برسد
- سخن پایانی
لازمست که اسنادموضوعی مانند:سند راهبردی طراحی منظرشهری تهران، سند راهبردی شبکه راههاو حمل نقل شهر تهران ، سند راهبردی بهداشت ودرمان شهر تهران ، سند راهبردی مدیریت بحران وپدافند شهر تهران ، سند راهبردی خدمات شهری تهران ، سند راهبردی محیط زیست شهر تهران ،سند راهبردی فرهنگی اجتماعی شهرتهران ، سند راهبردی تعالی بخشی هویت کالبدی وعملکردی شهرتهران و…. در مواردی که موجود است براساس راهبردهای مذکور مورد بازبینی قرارگیرد و درمواردی که موجود نیست ، تدوین شده و پس از تصویب ملاک عمل قرارگیرد و دستگاههای مستقردرشهر تهران برنامه های ۵ ساله و یک ساله خود را تهیه کرده و براساس ان اقدامات لازم را سالانه اجرایی کنند، تا بتوان با ضمانت لازم در یک دوره میان مدت بتوان به اهداف راهبردی شهرتهران نایل شد. وشاهد شهری پاک و آرامش بخش ، برای زیست تعالی بخش باشیم .
[۱] استراتژی Strategy
[۲] استراتژیک
[۳] SWOT
